Trong kỷ nguyên công nghệ số, máy tính Windows đã trở nên đáng tin cậy hơn bao giờ hết, nhưng sự cố hệ thống vẫn có thể xảy ra bất cứ lúc nào, từ hỏng file hệ thống, tấn công phần mềm độc hại cho đến lỗi phần cứng. Những lúc như vậy, việc hiểu rõ và nắm vững các tùy chọn khôi phục tích hợp sẵn trong Windows là vô cùng cần thiết. Chúng giúp bạn sẵn sàng ứng phó khi PC không khởi động được hoặc gặp trục trặc, đảm bảo dữ liệu và hệ thống luôn an toàn. Bài viết này của Thuthuatmoi.net sẽ cung cấp cái nhìn tổng quan về các công cụ khôi phục quan trọng, từ những giải pháp đơn giản nhất đến những phương án can thiệp sâu hơn, giúp bạn làm chủ quá trình cứu hộ máy tính của mình.
1. Khôi Phục Từ Điểm Khôi Phục Hệ Thống (System Restore)
System Restore là một tính năng khôi phục quan trọng của Windows, cho phép bạn đưa máy tính trở về một thời điểm trước đó. Dù bạn đã thực hiện một thay đổi quan trọng gây ra sự cố cho hệ thống hay một bản cập nhật Windows lỗi khiến máy tính không thể sử dụng được, System Restore có thể hoàn tác các thay đổi đó và giúp hệ thống hoạt động trở lại.
Để sử dụng các điểm khôi phục, trước tiên bạn phải bật tính năng bảo vệ hệ thống (System Protection) cho ổ đĩa cài đặt Windows. Khi được bật, Windows sẽ tự động tạo một điểm khôi phục khi bạn cài đặt ứng dụng, trình điều khiển (driver) hoặc bản cập nhật Windows mới. Ngoài ra, bạn cũng có thể tạo điểm khôi phục thủ công hoặc cấu hình hệ thống để tự động tạo một điểm mỗi ngày.
Nếu bạn chưa cấu hình bảo vệ hệ thống, hãy tham khảo hướng dẫn chi tiết về cách thiết lập và tạo điểm khôi phục trên Windows 11/10 để đảm bảo PC của bạn luôn có “phao cứu sinh” này.
Màn hình hộp thoại System Restore trong Windows 11 hiển thị các điểm khôi phục hệ thống khả dụng để người dùng lựa chọn.
2. Sử Dụng Chức Năng Sửa Chữa Khởi Động (Startup Repair)
Chức năng Sửa Chữa Khởi Động là một công cụ khôi phục khác của Windows, có khả năng quét và khắc phục các vấn đề phổ biến ngăn cản máy tính khởi động. Các vấn đề này bao gồm các tệp hệ thống bị thiếu hoặc hỏng, sector khởi động (boot sector) hoặc Master Boot Record (MBR) không chính xác, xung đột trình điều khiển và ứng dụng, cũng như nhiễm phần mềm độc hại.
Để sử dụng Startup Repair, trước tiên bạn cần khởi động vào Môi trường Khôi phục Windows (Windows Recovery Environment – WinRE). Khi đã ở trong WinRE, hãy điều hướng đến Advanced options (Tùy chọn nâng cao). Sau đó, chọn Troubleshoot (Khắc phục sự cố) > Advanced options (Tùy chọn nâng cao) > Startup repair (Sửa chữa khởi động) > Restart (Khởi động lại). Windows sẽ khởi động lại và tự động cố gắng sửa chữa máy tính của bạn.
Giao diện môi trường khôi phục Windows (Windows Recovery Environment) với các tùy chọn nâng cao giúp sửa chữa và phục hồi hệ thống.
3. Quay Lại Phiên Bản Windows Trước Đó (Go Back to Your Previous Version of Windows)
Nếu máy tính của bạn không hoạt động bình thường sau một bản cập nhật gần đây, bạn có thể sử dụng tùy chọn Go Back (Quay lại) để khôi phục nó về bản dựng Windows trước đó. Đây là một tính năng hữu ích cho những người dùng thường xuyên cài đặt các bản cập nhật Windows mới nhất ngay khi chúng được phát hành, vì đôi khi các bản cập nhật này có thể gây ra lỗi không mong muốn.
Theo mặc định, tùy chọn quay lại chỉ khả dụng trong vòng 10 ngày sau khi một bản cập nhật được cài đặt. Tuy nhiên, nếu bạn thường xuyên cần hoàn tác các bản cập nhật, bạn có thể kéo dài thời gian hoàn tác Windows lên 60 ngày bằng một chỉnh sửa đơn giản trong Registry.
4. Khắc Phục Lỗi Bằng Windows Update
“Khắc phục lỗi bằng Windows Update” là tùy chọn khôi phục mới nhất của Windows và là cách dễ nhất để cài đặt lại Windows 11 mà không làm mất dữ liệu. Nó cho phép bạn sửa chữa các thành phần hệ thống bị hỏng bằng cách cài đặt lại phiên bản Windows hiện tại — đồng thời giữ nguyên các ứng dụng, tài liệu và cài đặt cá nhân của bạn.
Để truy cập công cụ này, hãy vào Settings (Cài đặt) > System (Hệ thống) > Recovery (Khôi phục). Tại đây, tìm mục Fix problems using Windows Update (Khắc phục sự cố bằng Windows Update) và nhấp vào Reinstall now (Cài đặt lại ngay). Đọc kỹ mô tả để đảm bảo bạn hiểu rõ quá trình sẽ diễn ra, sau đó nhấp OK để bắt đầu. Sau khi quá trình cài đặt lại hoàn tất, hãy khởi động lại máy tính để hoàn tất việc sửa chữa.
Ứng dụng Cài đặt trong Windows 11 hiển thị tùy chọn "Fix problems using Windows Update" để khắc phục sự cố hệ thống.
5. Đặt Lại PC Của Bạn (Reset Your PC)
Một cách dễ dàng để khôi phục cài đặt gốc cho máy tính Windows của bạn là sử dụng tùy chọn Reset this PC (Đặt lại PC này) trong ứng dụng Settings (Cài đặt). Đúng như tên gọi, tùy chọn này sẽ cài đặt lại Windows để đưa máy tính của bạn về trạng thái mặc định ban đầu, loại bỏ tất cả các ứng dụng không đi kèm với hệ thống. Tuy nhiên, bạn có một tùy chọn để giữ lại các tệp cá nhân và cài đặt của mình trong quá trình này.
Vậy khi nào thì nên sử dụng tính năng Reset? Bạn có thể sử dụng tính năng này nếu máy tính không hoạt động chính xác, để khắc phục các vấn đề về hiệu suất, hoặc đơn giản là bạn muốn bắt đầu lại từ đầu mà không cần cài đặt sạch phức tạp. Vì đây là tùy chọn can thiệp sâu nhất, bạn không nên sử dụng nó trừ khi các phương pháp trên không khắc phục được sự cố.
Để đặt lại PC của bạn:
- Đi tới Settings (Cài đặt) > System (Hệ thống) > Recovery (Khôi phục), sau đó chọn Reset this PC (Đặt lại PC này) trong mục Recovery options (Tùy chọn khôi phục).
- Bây giờ, bạn có hai tùy chọn. Chọn Keep my files (Giữ lại tệp của tôi) để xóa tất cả ứng dụng nhưng giữ lại các tệp cá nhân của bạn. Hoặc chọn Remove Everything (Xóa mọi thứ) để xóa tất cả dữ liệu khỏi máy tính và bắt đầu lại hoàn toàn mới.
Cửa sổ "Reset this PC" trong Windows 11 hiển thị hai tùy chọn đặt lại: "Keep my files" (Giữ lại tệp của tôi) và "Remove everything" (Xóa mọi thứ). - Tiếp theo, chọn cài đặt lại bằng bản sao Windows hiện có hoặc chọn Cloud Download (Tải xuống đám mây) để tải xuống phiên bản mới nhất và cài đặt lại Windows.
6. Tạo Ổ Đĩa Khôi Phục (Recovery Drive) Để Phục Hồi PC
Các tùy chọn trên bao gồm hầu hết các sự cố nhỏ, nhưng nếu Windows gặp lỗi nghiêm trọng đến mức không thể khởi động, rõ ràng bạn không thể truy cập các công cụ đó từ trong hệ điều hành. Đây là lúc ổ đĩa khôi phục phát huy tác dụng. Đây là một tùy chọn sao lưu quan trọng, bao gồm một bản sao môi trường Windows của bạn, các công cụ khắc phục sự cố và các tệp hệ thống cần thiết để cài đặt lại Windows khi cần.
Để tạo ổ đĩa khôi phục:
- Kết nối một ổ USB trống vào máy tính của bạn. Ổ đĩa này phải có ít nhất 16GB dung lượng lưu trữ.
- Nhấp vào Start (Bắt đầu), gõ recovery drive (ổ đĩa khôi phục) và mở công cụ từ kết quả tìm kiếm.
- Trong hộp thoại Create a recovery drive (Tạo ổ đĩa khôi phục), đảm bảo tùy chọn Back up system files to the recovery drive (Sao lưu các tệp hệ thống vào ổ đĩa khôi phục) được chọn, sau đó nhấp Next (Tiếp theo).
Ứng dụng "Recovery Drive" đang mở trên Windows 11, chuẩn bị tạo ổ đĩa khôi phục hệ thống. - Chọn ổ USB, sau đó nhấp Next (Tiếp theo).
- Nhấp Create (Tạo). Vì Windows cần sao chép nhiều tệp vào ổ USB, quá trình này có thể mất một thời gian.
Để sử dụng ổ đĩa khôi phục, hãy kết nối ổ USB vào máy tính của bạn và khởi động lại. Windows sẽ cố gắng khởi động từ ổ đĩa khôi phục vào môi trường khôi phục. Từ đó, bạn có thể chọn các tùy chọn sửa chữa nâng cao đã thảo luận trước đó, chẳng hạn như sửa chữa khởi động, quay lại bản dựng trước đó và thực hiện khôi phục hệ thống. Nếu tất cả các cách khác đều thất bại, bạn có thể thực hiện đặt lại để cài đặt lại Windows.
7. Sử Dụng Phương Tiện Cài Đặt Để Cài Đặt Lại Windows 11 (Clean Install)
Nếu tất cả các phương pháp khôi phục khác đều thất bại, bạn có thể cài đặt lại Windows bằng phương tiện cài đặt USB. Một bản cài đặt sạch (clean install) sẽ xóa tất cả dữ liệu khỏi ổ đĩa cài đặt, bao gồm các ứng dụng, cài đặt và tệp cá nhân của bạn. Đây là phương án cuối cùng khi mọi nỗ lực cứu hộ khác không thành công hoặc khi bạn muốn một hệ thống hoàn toàn mới, không còn dấu vết của các lỗi hay phần mềm không mong muốn.
Để thực hiện cài đặt sạch Windows 11, bạn cần một ổ USB có khả năng khởi động (bootable USB drive) chứa bộ cài Windows. Sau đó, bạn có thể khởi động từ phương tiện cài đặt vừa tạo và tiếp tục với quá trình cài đặt.
Mặc dù Windows cung cấp nhiều giải pháp khôi phục để giúp bạn khắc phục các sự cố từ treo máy, tấn công phần mềm độc hại đến lỗi phần cứng, điều quan trọng là phải sao lưu PC đúng cách để bảo vệ dữ liệu của bạn. Các chiến lược sao lưu này bao gồm việc tạo bản sao hình ảnh hệ thống (full system image backup) đầy đủ và nhân bản ổ cứng (cloning a hard drive) trên Windows mà bạn có thể khôi phục ngay cả sau một sự cố phần cứng lớn. Hãy chuẩn bị các phương án dự phòng để luôn an tâm khi sử dụng máy tính.
