Với sự bùng nổ của các nền tảng phát trực tuyến, mạng xã hội và nội dung số được “cá nhân hóa” tràn ngập internet, thật dễ dàng để bỏ lỡ một kho tàng vô giá như Internet Archive. “Thủ Thật Mới” nhận thấy rằng, đây là một “cỗ máy thời gian” kỹ thuật số, một thư viện khổng lồ lưu giữ quá khứ, mang đến vô vàn nội dung giải trí và tri thức mà nhiều người trong chúng ta đang lãng quên. Internet Archive thực sự là một kho báu công nghệ, nơi bạn có thể tìm thấy mọi thứ từ các trang web cổ điển đến phim, chương trình TV, sách, game và âm nhạc đã đi vào lịch sử.
Wayback Machine: Cánh cửa nhìn về quá khứ Web
Khám phá Internet Archive bắt đầu với công cụ mang tính biểu tượng nhất của nó: Wayback Machine. Đây là một cỗ máy thời gian thực sự cho phép bạn xem lại các phiên bản cũ của bất kỳ trang web nào, quay ngược thời gian hàng thập kỷ. Thậm chí, bạn có thể tìm thấy các trang web từ những năm 1996 – thời điểm internet còn sơ khai với đồ họa pixel hóa, phông chữ “lạc hậu” và bố cục Geocities đơn giản. Wayback Machine không chỉ là một chuyến du hành về quá khứ đầy hoài niệm mà còn là một biên niên sử quan trọng ghi lại sự tiến hóa của internet.
Nền tảng này cho phép chúng ta xem lại các sự kiện quan trọng, phong trào chính trị và hiện tượng lan truyền trên mạng xã hội mà lẽ ra đã bị lãng quên theo thời gian, đồng thời hiểu được những “viên gạch” đầu tiên đã xây dựng nên Kỷ nguyên số. Chỉ với vài cú nhấp chuột, bạn có thể chứng kiến cách Amazon khởi đầu chỉ là một hiệu sách trực tuyến nhỏ bé, hoặc những video đầu tiên được đăng tải lên một nền tảng mới đột phá có tên YouTube.
Wayback Machine trên Internet Archive giúp xem lại lịch sử các trang web
Thư viện phim kinh điển và hiếm có
Những người đam mê điện ảnh chắc chắn sẽ thích thú với thư viện phim đáng kinh ngạc của Internet Archive, nơi lưu trữ hơn 14 triệu bộ phim. Bộ sưu tập này bao gồm từ những tác phẩm kinh điển của kỷ nguyên vàng Hollywood đến các bộ phim hạng B ít người biết đến, mà khó có khả năng xuất hiện trên các dịch vụ phát trực tuyến phổ biến. Bạn có thể tìm thấy vô số tựa phim ở mọi thể loại, tất cả đều thuộc phạm vi công cộng (public domain) hoặc được tải lên hợp pháp, cho phép bạn xem hoặc tải xuống một cách hợp pháp và thoải mái.
Đây là một món quà thực sự cho những người yêu thích cách kể chuyện cổ điển, với những bộ phim câm của Charlie Chaplin, những pha hài hước điên cuồng của Buster Keaton, cũng như các tác phẩm kinh điển đình đám như Nosferatu, Metropolis và Plan 9 from Outer Space. Các nhà nghiên cứu điện ảnh và sinh viên ngành phim đã coi Internet Archive là một nền tảng thiết yếu để bảo tồn những tác phẩm điện ảnh quan trọng về mặt văn hóa và hiếm có. Đặc biệt, không có quảng cáo, không có phí ẩn (paywall) hay bất kỳ hạn chế nào khi bạn xem những tác phẩm kinh điển yêu thích.
Giao diện thư viện phim của Internet Archive
Kho lưu trữ chương trình TV qua các thời kỳ
Nếu bạn cảm thấy mệt mỏi với “hội chứng phí thuê bao” (subscription fatigue), khi bạn phải trả quá nhiều cho các dịch vụ truyền hình trực tuyến và nội dung dần trở nên nhàm chán, Internet Archive mang đến một giải pháp thay thế đáng hoan nghênh. Nền tảng này lưu trữ một bộ sưu tập rộng lớn các chương trình công cộng (public-access), các bộ phim truyền hình kinh điển, các bản tin quan trọng và thậm chí cả những quảng cáo xưa cũ đầy hoài niệm.
Điều thú vị là bạn có thể dễ dàng tìm lại các chương trình truyền hình đã ngừng phát sóng từ lâu, bao gồm các bộ phim hoạt hình của Warner Bros., những bộ phim sitcom thập niên 1990 “phô trương” hay các loạt phim giáo dục kinh điển như Cosmos nguyên bản của Carl Sagan.
Một tính năng đặc biệt hấp dẫn khác là kho lưu trữ tin tức lịch sử. Tại đây, bạn có thể sống lại những bản tin gốc về các sự kiện quan trọng, bao gồm các cuộc khủng hoảng tài chính mang tính bước ngoặt, các xung đột quốc tế, lễ nhậm chức của tổng thống, lễ đăng quang, biến động chính trị và các thành tựu thể thao, tất cả đều được ghi lại chính xác như những gì đã xảy ra.
Kho lưu trữ chương trình truyền hình và bản tin lịch sử trên Internet Archive
Thư viện sách số khổng lồ
Đối với những người mê sách, Internet Archive đặc biệt hữu ích, vì nó là một trong những thư viện kỹ thuật số lớn nhất hành tinh. Nền tảng này lưu trữ hơn 44 triệu văn bản cho phép mượn hoặc tải xuống, sánh ngang với bất kỳ kho lưu trữ thể chế nào hiện có.
Trong khi các nền tảng sách điện tử khác thường tập trung vào các xu hướng hiện tại và những bản phát hành mới, Internet Archive lại cung cấp một loạt các tài liệu đa dạng, bao gồm các tài liệu kỹ thuật cũ, sách dạy nấu ăn, tiểu thuyết đã ngừng in, truyện pulp fiction và sách giáo khoa quý hiếm. Cho dù bạn là một học giả, nhà nghiên cứu hay đơn giản chỉ là người yêu văn học, Internet Archive là một nguồn tài nguyên thiết yếu giúp làm phong phú và cung cấp thông tin.
Một trong những tính năng được yêu thích nhất là Thư viện cho mượn (Lending Library), nơi bạn có thể mượn các văn bản ở định dạng BookReader, PDF hoặc EPUB trong hai tuần, hoàn toàn miễn phí. Điều này đặc biệt hữu ích cho những ai đang học tập, đặc biệt nếu bạn có ngân sách hạn chế hoặc khó tiếp cận thư viện truyền thống.
Thiên đường của phần mềm và game cổ điển
Nếu bạn đam mê chơi hoặc nghiên cứu các trò chơi kinh điển, Internet Archive là một kho tàng đầy ắp phần mềm retro và các tựa game cổ điển. Sử dụng công nghệ giả lập, bạn có thể chơi các game MS-DOS và các trò chơi arcade đời đầu trực tiếp trong trình duyệt web mà không cần tải bất kỳ tệp nào.
Ngoài ra, có một cơ sở dữ liệu lớn các tài liệu hướng dẫn và phần mềm từ những ngày đầu của máy tính, cũng như các mô phỏng của hệ điều hành cổ điển. Điều này vô cùng quan trọng để bảo tồn lịch sử phần mềm mà có thể đã bị mất đi theo thời gian do các bản cập nhật liên tục hoặc sự lỗi thời. Đối với nhiều người, đây là cơ hội để sống lại những ký ức đầu tiên về niềm vui khi chơi game và sử dụng máy tính.
Thư viện phần mềm và trò chơi retro trên Internet Archive
Kho tàng âm nhạc: Từ hòa nhạc đến âm thanh hiếm
Với những người yêu nhạc, Internet Archive giống như một món quà từ trời. Mặc dù các nền tảng phát nhạc trực tuyến và YouTube mang lại sự tiện lợi, nhưng thư viện của chúng không bao giờ là đầy đủ, đặc biệt khi nói đến những bản nhạc hiếm và các buổi biểu diễn trực tiếp. Ấn tượng thay, Kho lưu trữ nhạc trực tiếp (Live Music Archive) là nơi lưu giữ hơn 270.000 bản ghi âm hòa nhạc, bao gồm cả những ban nhạc và nghệ sĩ yêu thích của nhiều người, có niên đại hàng thập kỷ.
Ngoài các buổi hòa nhạc, có vô số chương trình radio, podcast và album ít người biết đến để nghe, cũng như các bản ghi âm lời nói (spoken word) và thư viện âm thanh môi trường. Những bản ghi âm sau này đặc biệt hữu ích cho những ai đang thử sức với việc sáng tạo nội dung và âm nhạc kỹ thuật số. Bạn có thể dễ dàng lạc vào một mê cung nội dung âm thanh kỳ lạ từ quá khứ, điều này có thể gợi lại những ký ức xa xưa hoặc mang đến những trải nghiệm mới mẻ cho đôi tai bạn.
Internet Archive giống như một căn phòng chứa đầy chiến tích ẩn giấu của internet. Miễn phí, hợp pháp và giải trí không ngừng, nó lặng lẽ bảo tồn biên niên sử của lịch sử kỹ thuật số cho các thế hệ hiện tại và tương lai thưởng thức. Chắc chắn, nền tảng này cũng có những hạn chế nhất định. Giao diện có phần lỗi thời và thô kệch, và Internet Archive từng phải hứng chịu một cuộc tấn công DDoS nghiêm trọng. Hệ thống phân loại có thể rõ ràng hơn, và công cụ tìm kiếm chính xác hơn, nhưng đây chỉ là những chi tiết nhỏ.
Điều làm nên sự đặc biệt của Internet Archive chính là sự đơn giản của nó. Không có quảng cáo tràn lan, không sử dụng tiếp thị mạnh mẽ hay thuật toán phức tạp. Nó giống một bảo tàng kỹ thuật số hơn, được quản lý một cách tâm huyết và không ngừng mở rộng, mang đến sự khám phá dường như vô tận cho bất kỳ ai quan tâm đến lịch sử, văn hóa và sự sáng tạo của con người.
Bất cứ khi nào bạn cuộn chuột một cách vô định trên mạng xã hội hoặc duyệt một ứng dụng phát trực tuyến “đứng yên”, hãy thử ghé thăm Internet Archive. Bạn có thể sẽ tìm thấy điều gì đó khơi gợi sự tò mò, khám phá một ký ức xa xôi hoặc chạm đến sở thích nghệ thuật của mình. Nhưng hãy cẩn thận, một khi đã bắt đầu lặn sâu vào kho tàng đáng kể này, bạn có thể sẽ khó lòng thoát ra được.
