Trong bối cảnh hệ điều hành Windows không ngừng được cập nhật và đổi mới với những tính năng hiện đại, nhiều người dùng có thể bỏ qua một số công cụ tích hợp sẵn tưởng chừng đã lỗi thời. Tuy nhiên, bất chấp thời gian, những tiện ích cổ điển này vẫn chứng tỏ giá trị và tính hữu dụng vượt trội, phục vụ đa dạng nhu cầu từ giám sát hiệu suất đến tinh chỉnh hệ thống nhanh chóng. Chúng không chỉ là một phần của lịch sử Windows mà còn là giải pháp đáng tin cậy cho nhiều vấn đề hàng ngày, giúp người dùng tận dụng tối đa sức mạnh của chiếc máy tính chạy Windows của mình.
1. Disk Cleanup (Dọn Dẹp Đĩa)
Giao diện công cụ Dọn Dẹp Đĩa (Disk Cleanup) trên Windows 11
Dù Windows 11 đã cung cấp tính năng xóa các tệp tạm thời ngay trong ứng dụng Settings và khả năng tự động hóa dọn dẹp qua Storage Sense, Disk Cleanup vẫn là lựa chọn hàng đầu cho những ai ưa thích một giao diện đơn giản, trực quan và hiệu quả. Công cụ dọn dẹp ổ đĩa này cung cấp cái nhìn chi tiết về những gì đang chiếm dụng không gian lưu trữ trên ổ đĩa của bạn, bao gồm các tệp tạm thời, nhật ký lỗi hệ thống, hình thu nhỏ và nhiều mục khác. Mỗi mục đều đi kèm một mô tả ngắn gọn, giúp bạn luôn biết rõ mình sắp xóa những gì.
Bạn cũng có thể sử dụng Disk Cleanup để xóa tất cả các điểm khôi phục hệ thống cũ, chỉ giữ lại điểm gần nhất. Nhìn chung, đây là một cách tuyệt vời để giải phóng dung lượng ổ đĩa mà không vô tình xóa đi bất cứ dữ liệu quan trọng nào.
2. File History (Lịch Sử Tệp)
Sử dụng tính năng Lịch Sử Tệp (File History) để khôi phục tập tin PowerPoint đã xóa hoặc ghi đè trên Windows
Có rất nhiều cách để sao lưu dữ liệu trên Windows PC, nhưng nếu bạn không cần một bản sao lưu toàn bộ hệ thống hay lưu trữ đám mây, File History mang đến một giải pháp đơn giản hơn. Tiện ích này tự động lưu các bản sao của tệp từ các vị trí quan trọng như thư viện, màn hình nền (desktop), danh bạ và mục yêu thích của bạn sang một ổ đĩa ngoài hoặc vị trí mạng.
Không giống như các dịch vụ đồng bộ hóa đám mây cập nhật theo thời gian thực, File History chạy theo các khoảng thời gian đã định. Điều này giúp nó tiêu tốn ít tài nguyên hệ thống hơn nhưng vẫn đảm bảo an toàn dữ liệu. Bạn có thể loại trừ các thư mục không muốn sao lưu, thêm các thư mục khác và thậm chí tinh chỉnh tần suất tạo bản sao lưu. Sau đó, nếu bạn vô tình xóa tệp hoặc ghi đè lên nội dung quan trọng, bạn có thể dễ dàng khôi phục file về phiên bản trước đó bằng File History.
3. Quick Assist (Hỗ Trợ Nhanh)
Ứng dụng Hỗ Trợ Nhanh (Quick Assist) trên Windows 11 cho phép điều khiển máy tính từ xa
Quick Assist là một công cụ có thể bạn không cần dùng hàng ngày, nhưng khi cần, bạn sẽ thấy nó cực kỳ hữu ích vì nó được tích hợp sẵn. Nó rất dễ sử dụng: khi một người bạn, thành viên gia đình hoặc đồng nghiệp cần giúp đỡ với máy tính của họ, bạn có thể dùng Quick Assist để dễ dàng kết nối từ xa với thiết bị Windows của họ và cung cấp hỗ trợ trực tiếp.
Vì được tích hợp sẵn trong Windows, bạn không cần phải tải xuống hay thiết lập các công cụ hỗ trợ từ xa của bên thứ ba như AnyDesk hay TeamViewer. Cả bạn và người được giúp đỡ chỉ cần khởi chạy Quick Assist, nhập mã bảo mật và bắt đầu trong vài giây. Người hỗ trợ chọn “Help someone” (Giúp đỡ ai đó) để tạo mã bảo mật, trong khi người kia nhập mã đó vào mục “Get help” (Nhận trợ giúp). Sau khi kết nối, người hỗ trợ có thể điều khiển máy tính của người kia và sử dụng các công cụ như con trỏ laser, chú thích và trò chuyện để hướng dẫn bạn bè khắc phục sự cố.
4. Character Map (Bảng Ký Tự)
Cửa sổ Bảng Ký Tự (Character Map) trên Windows 11 hiển thị các ký tự đặc biệt và biểu tượng
Bàn phím của bạn có thể chứa tất cả các chữ cái, số cơ bản và một vài ký hiệu. Nhưng còn những ký tự đặc biệt mà bạn thỉnh thoảng cần, như ©, ™ hay œ thì sao? Nếu may mắn, ứng dụng hoặc trang web bạn đang dùng có thể bao gồm một công cụ cho phép bạn chèn chúng. Nhưng nếu không, bạn có thể sử dụng Character Map để tìm chính xác những gì bạn cần.
Bạn có thể mở công cụ này bằng menu tìm kiếm của Windows. Sau đó, chọn một phông chữ, cuộn qua một lưới các ký tự và nhấp đúp vào những ký tự bạn muốn sử dụng. Chúng sẽ xuất hiện trong một hộp văn bản nơi bạn có thể sao chép vào bộ nhớ tạm và dán vào bất cứ đâu bạn muốn. Công cụ này đặc biệt tiện lợi khi bạn làm việc với tài liệu kỹ thuật, sáng tạo văn học hoặc nội dung đa ngôn ngữ. Nếu không muốn mở Character Map mỗi lần, bạn có thể sử dụng các mã Alt code của Windows để chèn ký tự đặc biệt nhanh hơn.
5. Resource Monitor (Giám Sát Tài Nguyên)
Công cụ Giám Sát Tài Nguyên (Resource Monitor) của Windows 11 hiển thị mức sử dụng mạng theo thời gian thực
Nếu máy tính của bạn đột nhiên chậm lại và bạn không rõ nguyên nhân, Resource Monitor là công cụ để bạn tìm đến. Trong khi Task Manager cung cấp một cái nhìn tổng quan nhanh, Resource Monitor đi sâu hơn nhiều và cho phép bạn giám sát tài nguyên hệ thống theo thời gian thực.
Bạn có thể thấy chính xác mức độ CPU, bộ nhớ, ổ đĩa và tài nguyên mạng mà mỗi tiến trình đang sử dụng. Chuyển đổi giữa các thẻ để xác định ứng dụng nào đang dùng nhiều tài nguyên nhất, phát hiện các tiến trình nền không cần thiết hoặc theo dõi hoạt động mạng nếu có gì đó bất thường. Ví dụ, bạn có thể sử dụng thẻ Memory (Bộ nhớ) để xem chính xác lượng RAM mà mỗi tiến trình đang sử dụng và phát hiện rò rỉ bộ nhớ tiềm ẩn. Và nếu tệp của bạn mất mãi mới mở hoặc lưu, thẻ Disk (Ổ đĩa) có thể giúp bạn xác định tiến trình nào đang gây áp lực lên ổ cứng của bạn.
6. Windows Reliability Monitor (Giám Sát Độ Tin Cậy)
Cửa sổ Giám Sát Độ Tin Cậy (Reliability Monitor) trong Windows 11 thể hiện biểu đồ độ ổn định hệ thống
Reliability Monitor có thể không nổi tiếng bằng Task Manager hay Performance Monitor, nhưng nó cực kỳ hữu ích. Nếu bạn đã từng muốn có một báo cáo sức khỏe PC nhanh chóng cho máy tính của mình, đây chính là công cụ cần sử dụng.
Reliability Monitor cung cấp một dòng thời gian trực quan, rõ ràng về độ ổn định của hệ thống. Nó hiển thị biểu đồ hàng ngày theo dõi tình trạng hệ thống, làm nổi bật các sự kiện quan trọng, cảnh báo và cập nhật thành công bằng các biểu tượng dễ hiểu. Bạn có thể nhấp vào bất kỳ điểm nào trên dòng thời gian để xem chính xác điều gì đã xảy ra vào ngày đó. Ngoài ra, mỗi ngày được đánh dấu trên biểu đồ với chỉ số ổn định từ 1 đến 10 để cung cấp cho bạn một cái nhìn tổng quan nhanh về mức độ mượt mà của máy tính.
7. Photos Legacy (Ảnh Cũ)
Giao diện thẻ chỉnh sửa video trong ứng dụng Ảnh Cũ (Photos Legacy) trên Windows, cung cấp các công cụ cơ bản
Ứng dụng Photos mới trong Windows 11 đi kèm với một số tính năng ấn tượng như nhận dạng văn bản OCR, đồng bộ iCloud và thậm chí cả các công cụ AI. Tuy nhiên, Microsoft vẫn giữ lại ứng dụng Photos cũ (Photos Legacy), và có một vài lý do chính đáng để sử dụng nó.
Đầu tiên, nó ít gây xao nhãng hơn vì không bao gồm bất kỳ tính năng nâng cao nào có trong ứng dụng Photos mới. Thứ hai, nó cung cấp một trình chỉnh sửa video tích hợp cho phép bạn cắt, tách và ghép các clip, cũng như thêm bộ lọc, hiệu ứng và nhạc nền. Mặc dù không phải là một thay thế cho các công cụ chỉnh sửa video chuyên dụng, nhưng đối với các chỉnh sửa cơ bản, nó hoàn toàn có thể đáp ứng. Không giống như các công cụ khác trong danh sách này, Photos Legacy không được cài đặt sẵn trên Windows 11. Để sử dụng, bạn sẽ cần tải xuống từ menu cài đặt trong ứng dụng Photos mới (dưới mục Photos Legacy) hoặc trực tiếp từ Microsoft Store.
8. Windows Media Player Legacy (Trình Phát Media Cổ Điển)
Ứng dụng Trình Phát Media Cổ Điển (Windows Media Player Legacy) trên Windows 11 với giao diện quen thuộc
Trước khi Spotify và YouTube thống trị thế giới nhạc số, Windows Media Player là cách để thưởng thức âm nhạc và video trên PC. Và trong khi Microsoft đã giới thiệu một trình phát media hiện đại hơn, tối giản hơn trong Windows 11, Trình Phát Media Cổ Điển vẫn hiện diện.
Phiên bản cũ này tập trung vào tốc độ, sự đơn giản và tính quen thuộc. Một trong những ưu điểm lớn nhất của nó là khả năng tương thích; nó hỗ trợ nhiều định dạng tệp và codec cũ mà ứng dụng mới có thể gặp khó khăn. Vì vậy, nếu bạn có một bộ sưu tập các tệp âm thanh cổ điển hoặc định dạng đặc biệt, rất có thể trình phát này có thể xử lý chúng dễ dàng. Ứng dụng cũng hỗ trợ các tính năng cổ điển như trực quan hóa âm thanh, rip đĩa CD, quản lý danh sách phát và thậm chí cả ghi đĩa CD âm thanh.
9. Control Panel (Bảng Điều Khiển)
Cửa sổ Bảng Điều Khiển (Control Panel) hiển thị tất cả các mục cài đặt trong Windows 11, nơi truy cập các tùy chọn nâng cao
Nếu có một công cụ truyền thống mà người dùng Windows chuyên nghiệp vẫn yêu thích, đó chính là Control Panel (Bảng Điều Khiển). Chắc chắn, ứng dụng Settings hiện đã bao gồm hầu hết các tính năng cần thiết, nhưng nó vẫn chưa phải là một sự thay thế hoàn toàn.
Một lý do khiến mọi người tiếp tục tìm đến Control Panel là sự rõ ràng và trực quan của nó. Trong khi ứng dụng Settings có giao diện hiện đại, bạn thường sẽ phải “đào bới” qua nhiều menu để tinh chỉnh những thứ đơn giản, như thay đổi cài đặt bộ điều hợp mạng hoặc điều chỉnh thiết bị âm thanh. Trên thực tế, đối với nhiều tác vụ nâng cao, như quản lý tùy chọn nguồn (power options), truy cập File History hay khởi chạy System Restore, Windows vẫn điều hướng bạn trở lại Control Panel. Đó là lý do tại sao, đối với nhiều người, việc sử dụng Control Panel ngay từ đầu vẫn có ý nghĩa hơn.
Hầu hết các công cụ Windows cổ điển này vẫn tồn tại trong Windows không phải vì sự hoài niệm, mà vì chúng tiếp tục hoàn thành tốt công việc của mình. Bạn có thể không sử dụng chúng thường xuyên như File Explorer hay Command Prompt, vì vậy chúng rất dễ bị bỏ qua – nhưng biết rằng chúng vẫn ở đó và cách sử dụng chúng có thể tạo ra sự khác biệt lớn khi bạn thực sự cần đến. Tất cả những gì bạn phải làm là tìm kiếm chúng. Hãy khám phá và tận dụng tối đa các tiện ích tích hợp Windows này để trải nghiệm máy tính của bạn tốt hơn!
