Bo mạch chủ thường được coi là xương sống của máy tính, nhưng phần lớn người dùng chỉ mới khai thác một phần rất nhỏ những gì nó thực sự có thể làm. Tuy nhiên, chiếc bo mạch chủ của bạn đang ẩn chứa vô vàn tính năng tiềm năng chưa được kích hoạt, có khả năng tăng cường hiệu suất, cải thiện chất lượng âm thanh và kéo dài tuổi thọ cho hệ thống. Đã đến lúc chúng ta ngừng bỏ lỡ những khả năng mạnh mẽ này.
Ép Xung Bộ Nhớ (RAM): Tăng Hiệu Suất Hệ Thống Đáng Kể
Giao diện BIOS với hồ sơ DOCP được chọn để ép xung RAM
Khi lần đầu tự xây dựng chiếc PC với bo mạch chủ ASUS của mình, tôi đã mắc một sai lầm cơ bản: để RAM chạy ở tốc độ mặc định. Suốt nhiều tháng, bộ nhớ DDR5 của tôi chỉ hoạt động lề mề ở mức 4800MHz. Chỉ sau khi kích hoạt hồ sơ bộ nhớ phù hợp để ép xung, sự khác biệt về hiệu năng đã trở nên rõ ràng.
Các bo mạch chủ không tự động chạy RAM ở tần số cao hơn. Chúng mặc định ở một cài đặt an toàn, cơ bản nhằm đảm bảo sự ổn định nhưng lại hy sinh hiệu suất. Các hồ sơ bộ nhớ, như XMP (Extreme Memory Profiles) cho chip Intel và EXPO (Extended Profiles for Overclocking) cho chip AMD, về cơ bản là các cài đặt cấu hình sẵn được tạo bởi nhà sản xuất bộ nhớ. Chúng hướng dẫn bo mạch chủ cách vận hành RAM ở tốc độ đã quảng cáo. Các hồ sơ này tự động điều chỉnh thời gian, điện áp và tần số mà không yêu cầu tùy chỉnh thủ công phức tạp.
Việc kích hoạt các hồ sơ này là một quy trình đơn giản nhưng cực kỳ hiệu quả. Bạn có thể kích hoạt ép xung bộ nhớ chỉ với vài cú nhấp chuột trong BIOS để nhận được một sự tăng cường hiệu suất đáng kể. Kết quả là, bộ nhớ được cấu hình đúng cách sẽ cải thiện tốc độ khung hình trong game và giảm thời gian cần thiết cho các tác vụ kết xuất hay biên dịch.
Danh sách các tùy chọn tần số bộ nhớ trong giao diện ASUS UEFI BIOS
Tất nhiên, ép xung bộ nhớ không phải là không có nhược điểm. Đẩy RAM vượt quá cài đặt mặc định đôi khi có thể dẫn đến sự không ổn định của hệ thống. Các sự cố ngẫu nhiên, màn hình xanh chết chóc (BSOD) hoặc khởi động lỗi không phải là hiếm khi bạn mới bắt đầu điều chỉnh cài đặt. Hệ thống của bạn cũng có thể chạy nóng hơn một chút và tiêu thụ nhiều điện năng hơn. Nhưng nếu hệ thống của bạn có hệ thống tản nhiệt được tối ưu, những rủi ro nhỏ này không đáng kể so với hiệu suất bạn đang bỏ lỡ.
Các Tính Năng Âm Thanh Tuyệt Vời Thường Bị Bỏ Quên
Bo mạch chủ bạn mua có thể bao gồm một giải pháp âm thanh mạnh mẽ đáng ngạc nhiên. Các bo mạch chủ hiện đại tích hợp phần cứng âm thanh ấn tượng—bao gồm bộ xử lý âm thanh chuyên dụng, tụ điện cao cấp và các lớp PCB cách ly—có thể cạnh tranh với các card âm thanh rời từ vài năm trước.
Nhiều bo mạch chủ hiện đại có tính năng âm thanh vòm 7.1 HD và các tính năng âm thanh khác, mà cá nhân tôi thấy rất hữu ích trong phần mềm đi kèm. Hầu hết các nhà sản xuất bo mạch chủ đều cung cấp một phiên bản công cụ tăng cường âm thanh, nhưng chúng thường bị ẩn đi.
Một số bo mạch chủ còn có khả năng khử tiếng ồn AI (AI Noise Cancellation). Tính năng này sử dụng thuật toán học máy để lọc tiếng ồn xung quanh trong các cuộc gọi và bản ghi âm. Tôi đã từng hoài nghi cho đến khi thử nghiệm nó trong một cuộc gọi Zoom cực kỳ ồn ào. Sự khác biệt thật ấn tượng; giọng nói của tôi trở nên rõ ràng và trong trẻo.
Các công tắc bật/tắt tính năng khử tiếng ồn AI cho đầu vào và đầu ra trong ASUS Armoury Crate
Để truy cập nhiều tính năng nâng cao này, bạn cần cài đặt tiện ích phần mềm do nhà sản xuất bo mạch chủ cung cấp. Đối với các bo mạch ASUS như của tôi, điều này có nghĩa là tải xuống Armoury Crate, trong khi đối với các bo mạch MSI, bạn cần tải xuống Dragon Center.
Các cấu hình âm thanh (Audio profiles) cũng là một tài nguyên chưa được khai thác. Hầu hết các bo mạch đều cung cấp các cài đặt bộ cân bằng âm thanh (equalizer) đặt trước cho chơi game, xem phim và nghe nhạc, giúp nâng cao trải nghiệm nghe của bạn. Bạn cũng có thể tạo các cấu hình tùy chỉnh phù hợp với các trò chơi hoặc ứng dụng cụ thể.
Tính năng tự động phát hiện và gán lại chức năng cho các jack cắm bảng điều khiển phía trước (front-panel jack detection and retasking) nghe có vẻ nhàm chán, nhưng chúng rất quan trọng về mặt tiện lợi. Bo mạch chủ của bạn có thể tự động phát hiện khi bạn cắm tai nghe và chuyển đổi đầu ra âm thanh, hoặc thậm chí bạn có thể gán lại chức năng cho các jack cắm cho các thiết bị khác nhau, ví dụ như biến cổng mic thành một cổng tai nghe khác khi cần.
Sức Mạnh Tiềm Ẩn Trong BIOS/UEFI
Trước đây, tôi chỉ vào BIOS khi thực sự cần thiết. Tuy nhiên, các giao diện BIOS hiện đại tích hợp nhiều tính năng có thể thực sự cải thiện trải nghiệm sử dụng máy tính của bạn, và tôi đã bỏ lỡ chúng.
Hầu hết các bo mạch chủ đều cung cấp chế độ EZ Mode và Advanced Mode. EZ Mode lý tưởng để kiểm tra nhanh tình trạng hệ thống—như nhiệt độ CPU, tốc độ quạt và bật XMP cho RAM—mà không bị choáng ngợp. Advanced Mode là nơi chứa đựng sức mạnh thực sự, với các tùy chọn ép xung chi tiết và cài đặt bảo mật.
Bạn chỉ nên chuyển sang Advanced Mode khi đã sẵn sàng đào sâu hơn. Các điều khiển đường cong quạt (fan curve controls) rất đáng để khám phá nếu quạt PC của bạn đang chạy hết công suất. Bạn có thể đặt các ánh xạ nhiệt độ-tốc độ tùy chỉnh, để hệ thống của bạn duy trì độ yên tĩnh khi thực hiện các tác vụ nhẹ nhưng tăng tốc khi cần thiết.
Biểu đồ điều khiển quạt Q Fan thủ công trong giao diện ASUS UEFI BIOS
Hai tính năng đã cứu hệ thống của tôi nhiều lần là CrashFree BIOS và EZ Flash. CrashFree BIOS tự động khôi phục từ các tệp BIOS bị hỏng. Ngược lại, EZ Flash cho phép bạn cập nhật BIOS một cách an toàn ngay trong giao diện, vì vậy bạn không còn phải lo lắng về sự cố mất điện trong quá trình cập nhật.
Có một điều tôi ước mình đã bật sớm hơn: chế độ sẵn sàng ErP (Energy-related Products). Chế độ này giảm thiểu mức tiêu thụ điện năng ở chế độ chờ và giảm mức tiêu thụ điện khi hệ thống không hoạt động.
Khía cạnh bảo mật của BIOS cũng quan trọng không kém. Bạn nên bật TPM và Secure Boot, cho phép các tính năng bảo mật nâng cao của Windows và ngăn chặn phần mềm độc hại tải trong quá trình khởi động. Tôi cũng đã đặt mật khẩu BIOS để ngăn chặn các thay đổi trái phép—nghe có vẻ hơi cẩn trọng quá mức, nhưng việc vô tình thay đổi các cài đặt quan trọng là điều dễ xảy ra.
Quan Trọng Của Việc Cập Nhật BIOS Thường Xuyên
Các bản cập nhật BIOS không chỉ bao gồm việc vá lỗi; chúng thường cải thiện khả năng tương thích bộ nhớ và bổ sung các tính năng mà có thể bạn không hề biết mình đang thiếu. Bo mạch chủ của tôi đã nhận được một bản cập nhật giúp cải thiện độ ổn định của RAM ở tốc độ cao hơn—một điều tôi sẽ không bao giờ phát hiện ra nếu không có bản cập nhật đó. Nó cũng bổ sung tính năng PBO enhancement, một tính năng tối ưu hóa Precision Boost Overdrive (PBO) để cải thiện hiệu suất và quản lý nhiệt.
Tùy chọn Precision Boost Overdrive Enhancement trong ASUS UEFI BIOS
Các bản vá bảo mật cũng quan trọng không kém. Các bản cập nhật BIOS thường xuyên được phát hành để giải quyết các lỗ hổng có thể làm tổn hại toàn bộ hệ thống của bạn. Do đó, có nhiều lý do để cập nhật BIOS của PC ngoài việc chỉ để tăng hiệu suất.
Quá trình này không còn đáng sợ như trước đây. Các bo mạch chủ hiện đại giúp việc cập nhật trở nên đơn giản thông qua các tiện ích tích hợp sẵn. Nếu bạn lo lắng về quá trình này, có nhiều cách đơn giản để cập nhật UEFI BIOS của bạn trong Windows.
Bo mạch chủ của bạn đang làm nhiều việc hơn bạn nghĩ. Dành thời gian khám phá các tính năng này sẽ mang lại lợi ích trong nhiều năm, vì hệ thống của bạn sẽ trở nên nhanh hơn, an toàn hơn và thú vị hơn khi sử dụng, tất cả mà không cần đến phần cứng mới.
