Giống như máy tính và laptop, smartphone của bạn cũng có nguy cơ bị nhiễm mã độc. Tuy nhiên, chỉ với vài điều chỉnh bảo mật đơn giản, bạn hoàn toàn có thể giữ cho thiết bị di động của mình an toàn và bảo mật. Bài viết này sẽ phân tích 5 mối đe dọa phổ biến nhất khiến smartphone dễ bị tấn công bởi mã độc, đồng thời cung cấp các biện pháp phòng ngừa hiệu quả để bảo vệ dữ liệu cá nhân và trải nghiệm số của bạn. Nắm vững những kiến thức này là chìa khóa để bạn an tâm hơn khi sử dụng chiếc điện thoại thông minh hàng ngày.
1. Thông Báo Độc Hại Trên Trình Duyệt
Các thông báo độc hại là một trong những cách phổ biến nhất mà mã độc có thể xâm nhập vào điện thoại. Điều đáng lo ngại là chúng thường không phải là thông báo đẩy từ các ứng dụng mà thay vào đó, chúng xuất hiện khi bạn đang duyệt web. Loại thông báo này có thể hứa hẹn nhiều điều khác nhau để đánh lừa người dùng. Một ví dụ điển hình từ lâu là tin nhắn thông báo bạn đã trúng một giải thưởng nào đó. Tuy nhiên, đây không phải là hình thức duy nhất mà bạn cần cảnh giác.
Một số thông báo khác có thể tạo cảm giác cấp bách để thúc đẩy bạn hành động ngay lập tức, trong khi những trường hợp tinh vi hơn có thể tuyên bố rằng thiết bị của bạn đã bị nhiễm mã độc. Hầu hết các tình huống này chỉ là lời nói dối nhằm lừa bạn nhấp vào thông báo, từ đó cài đặt mã độc vào điện thoại. Nếu bạn đang duyệt web trên smartphone và một cửa sổ bật lên (pop-up) xuất hiện với nội dung cảnh báo có virus hoặc thông báo trúng thưởng, cách tốt nhất là đóng ngay trang web đó mà không nhấp vào bất kỳ điều gì.
Nếu bạn đã lỡ nhận các thông báo độc hại, có một vài tùy chọn để xử lý. Đầu tiên, hãy xóa bộ nhớ đệm (cache) của trình duyệt. Bạn có thể xóa bộ nhớ đệm trình duyệt trên các thiết bị Android và có các cách để xóa dữ liệu hệ thống và dữ liệu cache khác trên iPhone. Sau đó, bạn cũng nên quét smartphone bằng một ứng dụng diệt virus hoặc chống mã độc đáng tin cậy. Malwarebytes là một trong những lựa chọn đáng tin cậy nhất và có sẵn cho cả thiết bị Android và iOS.
2. Tấn Công Phishing và Smishing
Phishing liên quan đến việc những kẻ tấn công gửi email độc hại. Mặc dù các vụ lừa đảo này đôi khi nhằm mục đích chiếm đoạt tài chính, thực hiện các hình thức lừa đảo khác hoặc đánh cắp dữ liệu, một số lượng lớn cũng sẽ tìm cách khiến bạn tải xuống mã độc. Dù bạn mở những email này trên điện thoại di động hay máy tính để bàn, rủi ro đều đáng kể, đó là lý do tại sao bạn cần hiểu rõ các loại tấn công phishing khác nhau.
Trong khi phishing liên quan đến email độc hại, smishing lại tập trung vào các tin nhắn văn bản độc hại (SMS). Một số dấu hiệu phổ biến của smishing bao gồm ngữ pháp kém, tin nhắn phóng đại (chẳng hạn như “anh tôi cần bạn gửi 2 triệu đô la ngay lập tức”). Bạn có thể thấy các liên kết độc hại trong một số trường hợp, trong khi các hình thức smishing khác có thể bao gồm tệp đính kèm.
Trong thời đại hiện đại, smishing ngày càng trở nên khó phát hiện. Nhiều tội phạm tận dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dẫn đến sự gia tăng các cuộc tấn công phishing được điều khiển bởi AI. Việc kiểm tra các dấu hiệu đáng ngờ, chẳng hạn như dòng “Kính gửi Khách hàng thân mến” chung chung, là rất quan trọng.
Ảnh chụp màn hình tin nhắn giả mạo từ Jenna Philips
Dù thế nào, bạn không bao giờ nên nhấp vào nội dung mà bạn nghi ngờ là phishing hoặc smishing.
3. Phần Mềm Lỗi Thời
Bạn có thể đang sử dụng phần mềm lỗi thời trên điện thoại mà không hề hay biết. Điều này áp dụng cho cả hệ điều hành của smartphone và các ứng dụng được cài đặt trên thiết bị của bạn. Mặc dù có vẻ vô hại và gây bất tiện đôi chút, việc không cập nhật phần mềm có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng. Nói tóm lại, các bản vá bảo mật giúp ngăn chặn tin tặc xâm nhập vào các ứng dụng của bạn.
Giao diện tab Cập nhật của WhatsApp trên iOS
Các bản cập nhật phần mềm giúp bạn an toàn khỏi các mối đe dọa khác ngoài mã độc. Ví dụ, chúng có thể nhanh chóng vô hiệu hóa các cuộc tấn công gần đây. Nếu bạn có iPhone, bạn nên bật tính năng Phản hồi Bảo mật Nhanh (Rapid Security Response) để có thêm một lớp bảo vệ. Rapid Security Response về cơ bản sẽ tải xuống các bản cập nhật bảo mật nhỏ hơn thường xuyên hơn, giúp giải quyết các lỗ hổng nhanh chóng hơn.
Thông báo cập nhật iOS 18 Beta xuất hiện trên iPhone
Để bật tính năng này trên iPhone, hãy đi tới Cài đặt > Cài đặt chung > Cập nhật phần mềm, sau đó chạm vào Cập nhật tự động, và bật Phản hồi bảo mật & Tệp hệ thống.
Lời nhắc cập nhật Rapid Security Response trên iPhone
Đáng tiếc là Android hiện tại không có tính năng tương tự. Tuy nhiên, bạn có thể kiểm tra phần mềm của mình bằng cách truy cập cửa hàng ứng dụng hoặc cài đặt điện thoại. Nếu bạn nhận thấy có bản cập nhật nào đó, hãy cập nhật ngay lập tức. Bật tính năng cập nhật tự động cũng là một ý tưởng hay cho tương lai.
4. Tải Xuống Ứng Dụng Không An Toàn
Ngày nay, nhiều người dễ dàng nghĩ rằng mọi ứng dụng trên App Store và Google Play đều an toàn để sử dụng. Tuy nhiên, dù phần lớn trong số đó là an toàn, bạn vẫn không được bảo vệ 100%. Các ứng dụng không an toàn rõ ràng là một mối nguy hiểm, nhưng ngay cả các chương trình đã bị nhà phát triển bỏ rơi cũng tiềm ẩn rủi ro bảo mật.
Các ứng dụng đã lâu không được cập nhật là mục tiêu hàng đầu cho mã độc và các mối đe dọa khác, vì chúng có thể có các lỗ hổng bảo mật có thể bị khai thác để truy cập dữ liệu, tài khoản và nhiều thứ khác. Bạn nên kiểm tra lại thiết bị của mình để đảm bảo rằng các nhà phát triển vẫn tiếp tục phát hành các bản cập nhật cho tất cả phần mềm bạn sử dụng. Bạn cũng nên kiểm tra kỹ các đánh giá để xác nhận rằng bất kỳ ứng dụng nào bạn tải xuống đều an toàn.
Bạn cũng nên thận trọng khi cài đặt phần mềm từ các nguồn bên thứ ba trên smartphone của mình. Các cửa hàng ứng dụng bên thứ ba có thể không có các quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt như App Store và Google Play, điều này có khả năng khiến bạn gặp rủi ro. Apple đã chặn việc tải ứng dụng từ bên ngoài (sideloading) và các cửa hàng ứng dụng bên thứ ba trong nhiều năm, cho đến tháng 3 năm 2024. Trong khi đó, Google luôn cho phép sideloading ứng dụng trên Android. Tuy nhiên, mặc dù có một số cửa hàng ứng dụng thay thế Google Play tốt hơn, quá trình sideloading ứng dụng nói chung đi kèm với một số rủi ro nghiêm trọng.
5. Truy Cập Trang Web Không An Toàn
Không phải tất cả các trang web đều được tạo ra như nhau, và việc biết cách phân biệt một trang web an toàn với một trang web không an toàn là rất quan trọng. Bạn có thể nhận biết các trang web có khả năng đe dọa bằng nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như:
- Không có chứng chỉ SSL (biểu tượng ổ khóa thường không còn hiển thị rõ ràng trong URL nữa, nhưng bạn có thể kiểm tra xem kết nối có an toàn hay không thông qua trình duyệt của mình).
- Các tên miền bị sai chính tả nhưng lại giống với một trang web hoặc công ty nổi tiếng.
- Thời gian tải trang kéo dài bất thường.
Các trang web giả mạo là một trong những nguồn phổ biến nhất của mã độc, và việc truy cập các trang web không an toàn sẽ khiến bạn tiếp xúc với các mối đe dọa bảo mật khác, chẳng hạn như phần mềm gián điệp (spyware). Tốt nhất bạn nên tránh chúng bằng mọi giá. Nếu bạn vô tình truy cập vào một trang, hãy đóng nó ngay lập tức và xem xét kiểm tra thiết bị của mình để tìm kiếm phần mềm không mong muốn.
Tóm lại, việc bảo vệ smartphone khỏi mã độc là một phần không thể thiếu trong trải nghiệm công nghệ hiện đại. Từ việc cảnh giác với các thông báo lừa đảo, email và tin nhắn giả mạo, đến việc duy trì phần mềm luôn được cập nhật và chỉ tải ứng dụng từ các nguồn đáng tin cậy, mỗi hành động nhỏ đều góp phần tạo nên một lớp phòng thủ vững chắc. Hãy luôn chủ động và thận trọng khi tương tác với nội dung số để đảm bảo smartphone của bạn luôn an toàn. Bạn có kinh nghiệm nào trong việc bảo vệ điện thoại khỏi mã độc không? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận bên dưới!
