Trong thời đại công nghệ số bùng nổ, trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ thay đổi cách chúng ta làm việc mà còn cách chúng ta học tập. Với tư cách là một nghiên cứu sinh tiến sĩ năm thứ năm, tôi đã áp dụng triệt để AI vào quy trình học tập của mình, và kết quả thật sự đáng kinh ngạc. Dù vẫn phải làm việc bán thời gian, tôi đã giảm đáng kể thời gian học nhưng lại đạt được điểm số cao hơn. Đây không phải là một “phép màu”, mà là một chiến lược học tập thông minh, tận dụng tối đa sức mạnh của AI để chinh phục những kỳ thi khó khăn nhất.
1. Thu thập và Tổ chức Kiến thức với Obsidian
Bước đầu tiên trong quy trình học tập của tôi, và cũng là phần thủ công nhất, chính là thu thập và tổ chức thông tin. Mặc dù tốn thời gian, nhưng nó thực sự đáng giá để xây dựng một nền tảng vững chắc cho việc học tập hiệu quả.
Tôi là một người dùng Obsidian “cứng cựa”. Tôi sử dụng hai kho lưu trữ: một cho ghi chú cá nhân và một dành riêng cho việc học. Với một chương trình học dài, việc xây dựng cấu trúc này đã mang lại lợi ích to lớn. Trong các buổi giảng, tôi áp dụng hệ thống ghi chú Cornell để cấu trúc bài giảng. Nếu một chủ đề cần đào sâu hơn, tôi sẽ tạo một trang mới, chia nhỏ nội dung bằng các tiêu đề và liên kết nó với các chủ đề liên quan—giống như một wiki cá nhân của riêng mình.
Mạng lưới kết nối ghi chú cá nhân trong ứng dụng Obsidian, thể hiện cấu trúc kiến thức liên kết.
Obsidian: Não bộ kỹ thuật số của bạn
Obsidian hỗ trợ nhiều định dạng đầu vào khác nhau. Tôi có thể viết các phương trình toán học trong Obsidian nhanh hơn nhiều so với Word, và thậm chí còn viết cả bản nhạc cho các dự án cá nhân. Với tôi, Obsidian chính là một bộ não kỹ thuật số, nơi mọi kiến thức được lưu trữ, kết nối và dễ dàng truy xuất.
Một trang ghi chú được tổ chức theo cấu trúc wiki trong Obsidian, với các liên kết nội bộ giúp điều hướng thông tin.
2. Đưa Tài liệu vào NotebookLM để Tổng Hợp
Obsidian rất tuyệt vời để ghi chú và kết nối ý tưởng, nhưng nó không thực sự lý tưởng khi mùa thi đến. Nó quá chi tiết và liên kết quá nhiều, khiến tôi dễ dàng “lạc” hàng giờ từ liên kết này sang liên kết khác, rơi vào mê cung nội dung liên quan—giống như “hội chứng Wikipedia”, bạn mở một bài viết và kết thúc với năm mươi tab.
Để giải quyết vấn đề này, tôi sử dụng NotebookLM. Tôi tạo một sổ ghi chép mới cho mỗi môn học và tải lên bất kỳ tài liệu nào có thể hữu ích cho việc học: slide bài giảng, ghi chú từ bạn bè, trích đoạn sách giáo khoa, v.v.
Giao diện tổng quan về một sổ ghi chép trong NotebookLM, hiển thị các tài liệu đã tải lên để tổng hợp kiến thức.
Trước đây, NotebookLM có một hạn chế: nó không thể đọc các tệp Markdown, định dạng mà Obsidian sử dụng. Khi đó, tôi phải xuất ghi chú của mình dưới dạng PDF để đưa vào hệ thống. May mắn thay, điều này không còn là vấn đề nữa. NotebookLM hiện đã hỗ trợ trực tiếp các tệp Markdown, giúp quá trình học tập bằng AI trở nên liền mạch hơn.
3. Sơ Đồ Tư Duy: Lập Kế Hoạch Ôn Tập Hiệu Quả
NotebookLM hoạt động dựa trên các nguồn tài liệu bạn cung cấp, nó sẽ không lấy câu trả lời từ internet—đây là một điểm cộng lớn. Tuy nhiên, tôi không còn chủ yếu sử dụng nó để trả lời câu hỏi nữa. Tính năng đó đã bị “lu mờ” bởi những tính năng vượt trội hơn: sơ đồ tư duy (mind maps) và bản tóm tắt âm thanh (audio overviews).
Tính năng sơ đồ tư duy của NotebookLM cung cấp một cái nhìn tổng quan có thể mở rộng và có thể nhấp vào tất cả các chủ đề trong các tệp đã tải lên của bạn. Tôi sử dụng tính năng này như một dàn ý để xem lại những gì mình đã học trong suốt học kỳ. Bạn có thể nhấp vào các mũi tên để mở rộng các chủ đề phụ hoặc nhấp vào chính nút đó để bắt đầu một cuộc đối thoại về nó. Đây là một công cụ tối ưu hóa học tập bằng AI rất năng động và hiệu quả bất ngờ.
4. “Podcast” Cá Nhân Hóa: Nghe Học Mọi Lúc Mọi Nơi
Giờ đây, chúng ta đến với tính năng yêu thích của tôi: tóm tắt âm thanh. Không có nhiều podcast về lĩnh vực của tôi, và số ít tồn tại thường không đề cập đến những gì tôi đang học trong tuần. NotebookLM đã khắc phục điều đó bằng cách tạo podcast tùy chỉnh từ tài liệu của bạn. Đây là một cách tuyệt vời để tăng cường hiệu suất học tập.
Quá trình tạo bản tóm tắt âm thanh cá nhân hóa (podcast AI) từ tài liệu học tập trong NotebookLM.
Tối ưu hóa với tùy chỉnh
Luôn sử dụng tùy chọn Tùy chỉnh (Customize). Hãy cho NotebookLM biết bạn là ai, bạn đang học gì và mức độ chi tiết bạn muốn. Tôi thậm chí còn bao gồm một lời nhắc tiêu cực để yêu cầu nó không sử dụng các phép tương tự quá đơn giản—những điều đó có thể làm giảm đi sự phức tạp của kiến thức.
Học tập di động không lo lắng
Một trong những điều tuyệt vời nhất về podcast là bạn có thể nghe chúng ở bất cứ đâu. Bạn không thể lúc nào cũng ngồi xuống để học, đặc biệt là khi bạn đang đi làm việc vặt hoặc mắc kẹt trên xe suốt hơn một giờ. Điều đó từng khiến tôi căng thẳng—tôi lo lắng về việc lãng phí thời gian học quý giá. Nhưng bây giờ, tôi chỉ cần bật podcast ôn thi trong khi lái xe. Nó giúp tôi duy trì kết nối với tài liệu và tận dụng thời gian đáng lẽ đã bị lãng phí.
Tính năng Audio Overviews của NotebookLM cũng cung cấp chế độ tương tác, nơi bạn có thể đặt câu hỏi cho “người dẫn chương trình” và nhận được phản hồi theo thời gian thực. Đó là một tính năng thú vị, nhưng đối với tôi, nó hơi “làm màu”. Tôi thích để âm thanh phát trong nền mà không tương tác trực tiếp.
5. Tạo Danh Sách và Bảng Biểu Trực Quan
Danh sách và bảng biểu tồn tại có lý do—chúng giúp thông tin dễ hiểu hơn chỉ bằng một cái nhìn. NotebookLM hỗ trợ điều này rất tốt. Bạn có thể chỉ cần yêu cầu nó tạo một danh sách hoặc bảng về một chủ đề phụ cụ thể, và nó sẽ thực hiện. Vì NotebookLM phản hồi bằng Markdown, đầu ra rất dễ sao chép vào hầu hết các ứng dụng ghi chú mà không gặp bất kỳ rắc rối định dạng bổ sung nào.
Yêu cầu NotebookLM tạo bảng tổng hợp thông tin từ nguồn tài liệu, giúp cấu trúc kiến thức rõ ràng.
Bước đệm cho Flashcard hiệu quả
Tôi sử dụng tính năng này như một bước đệm cho giai đoạn tiếp theo của việc học: flashcard. Vì chương trình của tôi không cung cấp tài liệu học tập sẵn có, tôi phải tự tạo. May mắn thay, tôi không phải làm tất cả bằng tay—AI giúp tăng tốc mọi thứ.
Có rất nhiều công cụ tạo flashcard bằng AI miễn phí ngoài kia, nhưng không có công cụ nào hoàn toàn miễn phí. Điều đó dễ hiểu—chạy AI rất tốn kém, và mỗi lệnh API đều tốn tiền. Nhưng vì tôi đã trả tiền đăng ký ChatGPT, tôi sử dụng nó thay thế.
Tài liệu nguồn của tôi nằm trong NotebookLM, và tôi nhận thấy nó rất phù hợp cho các phản hồi dài, chi tiết—không giống như ChatGPT, đôi khi có thể hơi súc tích hơn theo mặc định. Điều đó nói lên rằng, sức mạnh thực sự nằm ở cách bạn diễn đạt yêu cầu của mình. Đừng chỉ yêu cầu NotebookLM tạo flashcard. Thay vào đó, hãy yêu cầu nó tạo một bảng hai cột trong đó mặt trước là một thuộc tính cụ thể (ví dụ: của môi trường nuôi cấy) và mặt sau là câu trả lời tương ứng.
Giao diện NotebookLM đang tạo bảng flashcard hai cột, tối ưu cho việc chuyển đổi thành thẻ ghi nhớ.
NotebookLM thường đưa ra một bản nháp khá tốt, nhưng bảng thường cần điều chỉnh. Vì NotebookLM có cửa sổ ngữ cảnh hạn chế và thiếu bất kỳ thứ gì giống như canvas của ChatGPT, nên nó không lý tưởng cho việc tinh chỉnh lặp đi lặp lại. ChatGPT lấp đầy khoảng trống đó.
6. Hoàn Thiện Flashcard với ChatGPT
Khi bạn đã có bảng từ NotebookLM, chỉ cần dán nó vào Excel và lưu lại. Sau đó, tải tệp lên ChatGPT. Từ đó, bạn có thể yêu cầu ChatGPT thao tác dữ liệu theo bất kỳ cách nào bạn muốn. Ví dụ, nếu NotebookLM đã thêm các tiền tố được đánh số vào các mục, bạn không cần phải xóa chúng thủ công. Các công thức Excel cũng có thể xử lý điều này—nhưng với ChatGPT, bạn không cần biết bất kỳ điều gì về Excel.
Bạn cũng có thể yêu cầu ChatGPT chia nhỏ các flashcard quá chi tiết thành nhiều flashcard đơn giản hơn. Chỉ cần mô tả những gì bạn muốn, và nó sẽ lo phần còn lại.
Khi bạn đã hoàn tất, hãy tải xuống tệp đã xử lý. Nếu ChatGPT cung cấp cho bạn tệp XLSX, bạn có thể mở nó trong Excel và chuyển đổi sang CSV chỉ với vài cú nhấp chuột.
7. Chuyển Flashcard Sang Brainscape để Ôn Luyện
Bây giờ chúng ta đã có tệp CSV, đã đến lúc đưa nó vào một giao diện flashcard. Brainscape là một nền tảng học tập phổ biến được thiết kế chủ yếu cho sinh viên. Điểm hấp dẫn chính của nó là thư viện khổng lồ các bộ flashcard được tạo sẵn, nhưng, như đã đề cập trước đó, không có bộ nào phù hợp với khóa học của tôi. Vì vậy, một lần nữa, tôi phải tự xây dựng bộ riêng của mình.
Brainscape có cung cấp một công cụ tạo flashcard bằng AI hoạt động khá tốt. Bạn có thể tải lên một tệp văn bản hoặc một danh sách, và nó sẽ tạo flashcard cho bạn. Vấn đề là có giới hạn sử dụng miễn phí, và tôi đã đạt đến giới hạn đó. Tôi không định thêm một khoản đăng ký nữa vào chi phí hàng tháng của mình.
Giao diện nhập flashcard định dạng CSV vào nền tảng Brainscape, sẵn sàng cho quá trình ôn tập.
May mắn thay, việc tạo flashcard thủ công trong Brainscape vẫn miễn phí. Và vì tôi đã sử dụng NotebookLM và ChatGPT để tạo flashcard, tôi về cơ bản đã làm xong phần việc nặng nhọc mà AI trả phí của Brainscape sẽ xử lý.
Giờ đây, tất cả những gì còn lại là tạo một bộ flashcard mới trong Brainscape, nhấp vào Nhập/Tạo Flashcard, và tải tệp lên. Vậy là xong. Flashcard đã sẵn sàng sử dụng mà không tốn thêm chi phí nào. Đây là một bí quyết học tập bằng AI giúp tiết kiệm chi phí hiệu quả.
8. Lặp Lại Ngắt Quãng: Đỉnh Cao của Ghi Nhớ
Tại thời điểm này, tôi đã có tất cả tài liệu học tập của mình sẵn sàng và tôi đã xem qua chúng một lần. Riêng điều đó có thể đủ để đạt điểm qua—nhưng chúng ta không chỉ dừng lại ở đó. Chúng ta đang nhắm đến điểm số cao nhất.
Không có cách nào tốt hơn để ghi nhớ những gì bạn đã học hơn là thông qua sự lặp lại. Đọc lại ghi chú hoặc sách giáo khoa có thể dẫn đến việc đọc lướt một cách lười biếng, đặc biệt là khi bạn nghĩ, “Tôi đã biết điều này rồi.” Flashcard không cho phép bạn làm điều đó. Chúng kiểm tra trí nhớ của bạn, buộc bạn phải nhớ lại thay vì chỉ nhận diện.
Giao diện làm bài tập flashcard trong Brainscape với tính năng lặp lại ngắt quãng, giúp củng cố trí nhớ.
Kiểm tra trí nhớ, không chỉ nhận diện
Brainscape làm cho quá trình này thông minh hơn nữa. Nó cho phép bạn đánh giá mức độ bạn ghi nhớ từng flashcard, sau đó sử dụng phương pháp lặp lại ngắt quãng (spaced repetition) để quyết định khi nào sẽ hiển thị lại thẻ đó cho bạn. Các thanh đo tiến độ tích hợp là một phần thưởng—chúng thêm một chút yếu tố “gamification” giúp quá trình học của bạn trở nên thú vị hơn.
Nếu tôi gặp khó khăn với một thẻ, tôi không lật lại sách giáo khoa. Tôi quay lại các danh sách và bảng biểu do AI tạo ra—các phiên bản tham khảo nhanh. Trong khi đó, tôi bật podcast do AI tạo ra trong nền để củng cố tài liệu.
Tối ưu hóa quá trình học với AI
Vâng, nó vẫn đòi hỏi nỗ lực thực sự. Bạn vẫn phải ngồi xuống và thực sự học. Nhưng rào cản lớn nhất, chuẩn bị tài liệu học tập, đã không còn. AI xử lý phần đó. Tất cả những gì tôi cần làm là xuất hiện và nỗ lực.
Kết luận
Việc tích hợp trí tuệ nhân tạo vào quy trình học tập không chỉ là một xu hướng mà còn là một chiến lược hiệu quả để nâng cao năng lực và đạt được thành tích cao. Từ việc ghi chú và tổ chức kiến thức với Obsidian, tổng hợp và phân tích thông tin bằng NotebookLM, đến việc tạo và quản lý flashcard thông minh với ChatGPT và Brainscape, AI đã thực sự trở thành một “trợ lý học tập” đắc lực. Phương pháp lặp lại ngắt quãng kết hợp với sự hỗ trợ của AI giúp củng cố trí nhớ và đảm bảo kiến thức được ghi sâu.
Thông qua việc tận dụng các công cụ AI một cách linh hoạt và thông minh, bạn có thể biến quá trình học tập trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả hơn, tiết kiệm thời gian mà vẫn đạt được kết quả vượt trội. Hãy bắt đầu khám phá và áp dụng những bí quyết học tập bằng AI này để tự mình trải nghiệm sự khác biệt.
Bạn đã từng sử dụng AI để học tập chưa? Hãy chia sẻ ý kiến hoặc những phương pháp bạn đã thử nghiệm để tối ưu hóa việc học của mình trong phần bình luận bên dưới nhé!
