Vào ngày 10 tháng 6 năm 2025, nếu bạn cố gắng nhờ ChatGPT hỗ trợ làm bài tập, viết mã lập trình, hay thậm chí chỉ là lên kế hoạch tập luyện, rất có thể bạn đã gặp phải bức tường im lặng. Đây không phải lần đầu tiên sự cố này xảy ra, và chắc chắn cũng không phải là lần cuối cùng. Tuy nhiên, mỗi lần ChatGPT ngừng hoạt động, tác động của nó lên cuộc sống của chúng ta lại trở nên lớn hơn bao giờ hết. Sự phụ thuộc ngày càng tăng vào các công cụ AI tập trung như ChatGPT đang tạo ra một hệ thống mong manh, dễ bị tổn thương, đồng thời đặt ra những câu hỏi nghiêm túc về sự mai một các kỹ năng của con người.
Điều Gì Xảy Ra Khi ChatGPT Lại “Cúp Điện”?
Dấu hiệu đầu tiên tôi nhận thấy là khi yêu cầu một lịch trình tập luyện, tôi chỉ nhận lại một chuỗi ký tự vô nghĩa, sau đó là không có gì cả. Tôi đã kiểm tra VPN và khởi động lại trình duyệt, nhưng một cái nhìn nhanh vào trang trạng thái chính thức của OpenAI đã nói lên sự thật: một biển cảnh báo đỏ rực.
Trang trạng thái của OpenAI hiển thị các thành phần bị ảnh hưởng bởi sự cố
Thông báo chính thức là họ đang “điều tra tỷ lệ lỗi tăng cao”, nhưng điều đó thực sự có nghĩa là một mảnh ghép nền tảng của internet hiện đại đã tạm thời bị ngắt kết nối. Điều khiến sự cố này trở nên nghiêm trọng là không chỉ riêng trang web ChatGPT bị sập. Đây là một lỗi API tổng thể (total API failure).
Nếu bạn không phải là nhà phát triển, điều này có vẻ như là biệt ngữ kỹ thuật, nhưng nó tạo ra một sự khác biệt rất lớn. Hầu hết các ứng dụng và tính năng AI bạn sử dụng hàng ngày không có “bộ não” riêng của chúng. Chúng được xây dựng dựa trên công nghệ từ các công ty lớn hơn, và OpenAI là một trong những “bộ não” lớn nhất hiện nay. Mọi dịch vụ dựa vào OpenAI, từ các trình tạo ảnh được hỗ trợ bởi AI, trợ lý viết lách, chatbot cho đến các công cụ phân tích dữ liệu, đều ngừng hoạt động.
Tác Động Cá Nhân và Đứng Khựng Công Việc Chuyên Môn
Ở cấp độ cá nhân, hậu quả chủ yếu là sự bất tiện. Tôi đã lên kế hoạch cho một trò chơi Dungeons & Dragons, nơi chúng tôi sử dụng ChatGPT làm Quản trò (Dungeon Master). Chắc là phải hủy bỏ rồi. Đây chỉ là một ví dụ nhỏ, nhưng nó cho thấy công nghệ này đã len lỏi sâu rộng vào cả những sở thích cá nhân của chúng ta như thế nào.
D&D nhập vai trong ChatGPT
Tuy nhiên, mức độ ảnh hưởng của một lỗi API toàn diện lớn hơn nhiều so với một buổi tối chơi game bị hủy. Nếu bạn là một sinh viên sử dụng AI để lên ý tưởng cho bài luận, một lập trình viên dùng nó để gỡ lỗi mã, một nhà tiếp thị dùng để viết nội dung quảng cáo, hay một blogger dùng để tạo ý tưởng bài viết, thì quy trình làm việc của bạn đã bị ngừng đột ngột.
Ở quy mô lớn hơn, tác động còn nghiêm trọng hơn nhiều. Chúng ta đã chứng kiến một sự thúc đẩy mạnh mẽ, gần như điên cuồng, để triển khai AI trên hầu hết mọi lĩnh vực. Điều gì sẽ xảy ra với một công ty tiếp thị có toàn bộ quy trình nội dung được tự động hóa bằng AI? Còn công ty công nghệ pháp lý sử dụng AI để tóm tắt các án lệ thì sao? Trong bối cảnh chính phủ, điều gì xảy ra với các dịch vụ công hoặc quy trình hành chính nội bộ đã được “tối ưu hóa” bằng công nghệ này?
Lời Cảnh Báo Khi “Bỏ Trứng Vào Cùng Một Giỏ AI”
Các nhà cung cấp máy chủ rất thích nói về “99% thời gian hoạt động” (99% uptime). Đó là một cách nói tương tự như quảng cáo kem đánh răng diệt 99% vi khuẩn và được 9 trên 10 nha sĩ khuyên dùng. Nghe có vẻ ấn tượng, nhưng đó là một lời thừa nhận công khai rằng mọi thứ, không thể tránh khỏi, sẽ hỏng hóc.
Và điều đó thường là ổn. Nếu một ứng dụng mạng xã hội nhỏ sập trong vài giờ, điều đó thật khó chịu. Nhưng khi một dịch vụ trọng yếu như OpenAI ngừng hoạt động, nó giống như một sự cố mất điện cho cả một thành phố.
Một khóa API ChatGPT duy nhất, như câu nói hiện nay, có thể thực hiện công việc của hàng trăm nhân viên trong các tác vụ đơn điệu. Đây là một đề xuất đầy sức hút đối với bất kỳ tổ chức nào muốn tinh gọn hoạt động và cắt giảm chi phí.
Nhưng trên thực tế, nó tạo ra một hệ thống rất mong manh. Một điểm lỗi duy nhất, có thể là một trục trặc kỹ thuật, một vi phạm an ninh, hoặc thậm chí là một vấn đề kết nối internet đơn giản tại một trung tâm dữ liệu quan trọng, đều có thể khiến toàn bộ tổ chức, thậm chí toàn bộ ngành công nghiệp, phải quỳ gối.
Vấn Đề Cá Nhân Hóa AI và Sự “Khóa Chặt” Người Dùng
Vài năm trước, nếu ChatGPT sập, bạn có thể dễ dàng chuyển sang một đối thủ cạnh tranh như Gemini hoặc Claude. Đó không phải là vấn đề lớn. Nhưng điều đó ngày càng trở nên khó khăn hơn. Tại sao vậy? Chính là sự cá nhân hóa.
ChatGPT lưu vào bộ nhớ trong một Dự án
Phiên bản ChatGPT của tôi không giống với của bạn. Nó biết phong cách viết của tôi, nhớ các cuộc trò chuyện trước đây của chúng tôi và được tải với các hướng dẫn tùy chỉnh mà tôi đã cung cấp theo thời gian. Với các bản cập nhật bộ nhớ mới nhất, ChatGPT nhớ gần như mọi thứ về bạn. Để thực sự hữu ích, một AI cần được “huấn luyện” trên chính bạn.
Quá trình này chính là thứ “khóa chặt” bạn vào hệ sinh thái. Chuyển sang một AI khác có nghĩa là bắt đầu lại từ đầu và mất tất cả ngữ cảnh quý giá giúp công cụ này trở thành một trợ lý thực sự. Chúng ta đã tự xây dựng mình vào những “khu vườn có tường bao quanh” này, và bây giờ chúng ta bị mắc kẹt chờ đợi người làm vườn sửa chữa hệ thống cấp nước.
Hiệu Ứng “Lột Mặt Nạ” Khi AI Ngừng Hoạt Động
Có một mặt tích cực thú vị đối với một sự kiện như thế này mà gần như khiến tôi ước nó kéo dài hơn: Một sự cố AI đóng vai trò như một loại “thuốc nói thật” không tự nguyện.
Người nghệ sĩ đã xây dựng danh tiếng dựa trên phong cách “độc đáo” của mình trong khi bí mật dựa vào AI tạo sinh sẽ đột ngột im lặng. Trang trại nội dung giả mạo như một cơ quan tin tức hợp pháp sẽ thấy lịch xuất bản của mình biến mất. Các thời hạn sẽ bị bỏ lỡ, yêu cầu gia hạn sẽ được đưa ra, và nguồn gốc thực sự của “sự sáng tạo” của họ sẽ được tiết lộ bởi sự vắng mặt của nó.
Nó buộc chúng ta phải đặt ra một số câu hỏi khó chịu. Điều gì sẽ xảy ra nếu một bệnh viện đang sử dụng một công cụ AI để giúp bác sĩ đọc các bản chụp bệnh nhân và công cụ đó đột nhiên ngoại tuyến? Các bác sĩ đã học cách dựa vào AI để chẩn đoán sẽ tốt đến mức nào?
Liệu Chúng Ta Có Đang Quên Cách Tự Mình Làm Mọi Thứ?
Điều này đưa chúng ta đến vấn đề lớn nhất, quan trọng nhất mà một sự cố như thế này phơi bày: sự xói mòn dần dần của kỹ năng con người.
Hãy tưởng tượng bạn là một nhà quản lý. Bạn quyết định sa thải cây bút cấp cao đắt đỏ của mình và thuê một sinh viên mới tốt nghiệp không thực sự giỏi viết lách, nhưng lại là bậc thầy trong việc ra lệnh cho ChatGPT để có được kết quả tuyệt vời với chi phí thấp hơn nhiều. Điều đó có vẻ như là một bước đi kinh doanh thông minh.
Nhưng khi ChatGPT “tối tăm”, bạn còn lại gì? Nhân viên cấp dưới của bạn trở nên bất lực, và kiến thức chuyên môn bạn từng có trong nội bộ đã biến mất. Khả năng tự viết một thông cáo báo chí, giải quyết vấn đề hoặc tư duy phản biện mà không có AI dẫn dắt là một kỹ năng. Và giống như bất kỳ kỹ năng nào, nếu bạn không sử dụng nó, bạn sẽ mất nó. Chi phí thực sự của cuộc cách mạng AI có thể không phải là những công việc chúng ta mất đi, mà là những khả năng chúng ta tự nguyện đánh đổi.
Cập nhật: OpenAI đang nỗ lực khắc phục sự cố, và một số người dùng đã truy cập lại được. Nếu bạn vẫn gặp khó khăn khi truy cập ChatGPT, hãy thử kiểm tra lại trong vài giờ tới.
