Nếu bạn thường xuyên quên gần như ngay lập tức những gì mình đọc, việc xây dựng một hệ thống quản lý tri thức cá nhân (Personal Knowledge Management – PKM) có thể là chìa khóa giúp bạn cuối cùng ghi nhớ và ứng dụng hiệu quả những điều mình học được. Với kinh nghiệm thực tế, đây là cách tôi đã biến điều đó thành hiện thực, mang lại sự thay đổi đáng kể trong khả năng tiếp thu và sử dụng thông tin.
PKM Thống Nhất Thông Tin Từ Mọi Nguồn
Trước khi xây dựng hệ thống quản lý tri thức cá nhân của riêng mình, tôi không có một phương pháp rõ ràng hay có tổ chức nào để thu thập những gì mình đọc. Mọi thông tin đều bị phân tán ở nhiều nơi khác nhau: các đoạn highlight sách nằm trong Apple Books, những bài báo đã lưu bị chôn vùi trong Pocket, ghi chú bài giảng thất lạc trong sổ tay, và những ý tưởng thoáng qua lại tìm đến bất kỳ ứng dụng ghi chú nào tôi đang dùng trên điện thoại.
Tình trạng này thực sự rất hỗn loạn và mỗi khi cần tham khảo lại điều gì đó, quá trình này trở nên tẻ nhạt và tốn thời gian. Một trong những lợi ích chính mà một hệ thống PKM mang lại để giúp bạn ghi nhớ nhiều hơn từ mỗi cuốn sách hay bài viết bạn đọc là khả năng tập trung hóa tất cả thông tin vào một vị trí duy nhất.
Giao diện Logseq hiển thị các đoạn văn bản được đánh dấu nổi bật trong hệ thống quản lý tri thức cá nhân
Thay vì để các mảnh thông tin rải rác từ nhiều nguồn khác nhau như sách vật lý hay ứng dụng ghi chú, tôi sử dụng Logseq làm trung tâm tri thức của mình. Giờ đây, các đoạn highlight sách, ghi chú, và cả những ý tưởng thoáng qua đều được tập trung vào một nơi duy nhất. Tuy nhiên, công cụ năng suất bạn chọn lựa ít quan trọng hơn nhiều so với hệ thống bạn xây dựng và cách bạn tổ chức nó. Cho dù bạn ưa thích Logseq, Obsidian, Notion, hay thậm chí một cuốn sổ tay vật lý, điều cốt yếu là tạo ra một cấu trúc phù hợp với bản thân – một cấu trúc giúp bạn dễ dàng thu thập, kết nối và truy xuất thông tin khi cần.
Tương Tác Chủ Động Với Tài Liệu Để Ghi Nhớ Sâu Hơn
Nếu bạn muốn học nhanh hơn và ghi nhớ thông tin tốt hơn, việc tương tác chủ động với tài liệu là cực kỳ quan trọng. Đơn giản chỉ đọc một cuốn sách là chưa đủ, bạn phải hoàn toàn tham gia vào quá trình học hỏi.
Quyển sách "Getting Things Done" hiển thị trên ứng dụng Apple Books, minh họa việc tương tác chủ động với tài liệu
Một cách để thực hiện điều này là đánh dấu những đoạn văn quan trọng trong khi đọc. Điều này giúp bạn tập trung vào thông tin chính và dễ dàng xem lại sau này. Bạn cũng có thể ghi chú trong khi đọc và sử dụng từ ngữ của riêng mình. Việc này không chỉ giúp ghi nhớ thông tin mà còn buộc bạn phải xử lý và hiểu sâu hơn về nội dung. Kỹ thuật tiếp theo tôi áp dụng là tóm tắt toàn bộ chương hoặc các phần. Sau khi hoàn thành một chương, tôi sẽ viết một bản tóm tắt các điểm chính và những điều rút ra được. Điều này cho phép tôi xem lại thông tin quan trọng một cách nhanh chóng và dễ dàng, đặc biệt khi chuẩn bị cho các kỳ thi hoặc dự án.
Liên Kết Hai Chiều: Nâng Tầm Hiểu Biết và Kết Nối Ý Tưởng
Một trong những tính năng hữu ích nhất mà bạn sẽ tìm thấy trong nhiều ứng dụng quản lý tri thức cá nhân là liên kết hai chiều (bi-directional linking). Đây về cơ bản là một cách để tạo mối quan hệ hai chiều giữa các ghi chú của bạn. Thay vì chỉ lưu trữ thông tin trong các “ngăn kéo” biệt lập, liên kết hai chiều cho phép bạn dệt nên một mạng lưới các ý tưởng liên kết chặt chẽ, từ đó làm sâu sắc thêm sự hiểu biết và giúp thông tin dễ dàng được tìm thấy hơn.
Một trang trong Logseq trình bày kỹ thuật Pomodoro, minh họa cách tạo liên kết hai chiều trong quản lý tri thức
Tôi sử dụng Logseq để ghi chú và tổ chức các ghi chú từ sách và tài liệu PDF. Khi ghi chú trong Logseq, tôi có thể liên kết một trang với một trang khác bằng cách sử dụng dấu ngoặc kép [[]] và gõ tên trang. Điều này tạo ra một liên kết cho phép tôi chuyển đổi qua lại giữa các trang để xây dựng các kết nối. Ví dụ, giả sử tôi đang đọc một bài viết về các phương pháp năng suất thiết yếu và tình cờ bắt gặp Kỹ thuật Pomodoro. Tôi có thể tóm tắt điều này trên một trang trong Logseq và gắn thẻ với một tham chiếu [[Năng suất]]. Sau đó, khi đọc một bài viết khác về kỹ thuật chặn thời gian (time blocking), tôi có thể tạo trang riêng cho nó và sử dụng cùng thẻ [[Năng suất]]. Bằng cách này, Logseq kết nối hai khái niệm liên quan – Kỹ thuật Pomodoro và chặn thời gian – giúp tôi dễ dàng nhận thấy mối liên hệ giữa chúng.
Tính năng đồ thị (graph view) của Logseq thể hiện mạng lưới liên kết giữa các ghi chú về năng suất và các chủ đề liên quan
Việc liên kết các ghi chú liên quan với nhau có thể khơi gợi những hiểu biết sâu sắc và sự hiểu rõ hơn về cách các khái niệm này liên quan đến nhau. Khi mạng lưới các ghi chú được liên kết của bạn phát triển, độ sâu của sự hiểu biết cũng tăng lên, giúp bạn dễ dàng gợi nhớ các khái niệm chính, nhìn thấy các kết nối và cuối cùng là sử dụng thông tin một cách hiệu quả hơn.
Lên Lịch Ôn Tập Định Kỳ và Rà Soát Thông Tin
Plugin Readwise tích hợp trong Logseq, giúp đồng bộ hóa các đánh dấu và ghi chú để dễ dàng ôn tập và quản lý thông tin
Các ứng dụng đọc sau (read-it-later apps) giúp bạn xem lại các bài viết thú vị khi có nhiều thời gian hơn. Tôi sử dụng Readwise để nhập và đồng bộ hóa các đoạn highlight từ nhiều nguồn khác nhau với Logseq, cho phép tôi có một nơi tập trung tất cả ghi chú và đánh dấu của mình. Tuy nhiên, bạn vẫn cần lên lịch thời gian để xem lại các mục đã lưu.
Tôi thường lên lịch các buổi ôn tập vào cuối tuần. Điều này giúp tôi khám phá các ý tưởng và suy nghĩ đã thu thập được theo thời gian trong hệ thống PKM của mình. Tôi sử dụng các buổi ôn tập này để làm mới trí nhớ, tìm kiếm các mối liên hệ giữa các ý tưởng, sắp xếp lại ghi chú và xóa bỏ thông tin không còn cần thiết. Bạn có thể lên lịch các buổi ôn tập của mình theo nhu cầu và sở thích cá nhân. Một số người thích buổi ôn tập hàng ngày, trong khi những người khác có thể chọn các buổi hàng tuần hoặc hai tuần một lần. Mục tiêu là thường xuyên xem lại các ghi chú để củng cố việc học và giữ thông tin luôn mới mẻ, vì bộ não của chúng ta tự nhiên sẽ quên đi mọi thứ theo thời gian.
Áp Dụng Thực Tiễn: Biến Kiến Thức Thành Hành Động
Một hệ thống quản lý tri thức cá nhân (PKM) không phải là một tủ hồ sơ kỹ thuật số để lưu trữ thông tin, mà là một công cụ giúp bạn sử dụng thông tin một cách hiệu quả. Nếu bạn chỉ dùng hệ thống PKM của mình để lưu trữ, bạn chưa tận dụng hết tiềm năng của nó. Nhưng khi bạn sử dụng kiến thức đã thu thập được theo những cách thực tế và có ý nghĩa, nó sẽ trở thành một công cụ thiết yếu mang lại lợi ích cho cuộc sống hàng ngày và công việc của bạn.
Chìa khóa để tiếp thu những gì bạn đã học là chủ động áp dụng nó. Một trong những cách tốt nhất để đạt được điều này là chọn và đọc những cuốn sách phù hợp với nhu cầu hoặc mục tiêu hiện tại của bạn. Khi tập trung vào các mục tiêu cụ thể, bạn có thể ưu tiên việc học những điều trực tiếp tác động đến sự phát triển của mình. Một khi đã nắm bắt được những hiểu biết đó, đừng để chúng nằm yên trong hệ thống PKM của bạn, mà hãy tìm cách áp dụng chúng vào cuộc sống hàng ngày.
Một cách khác để thực hành những gì bạn đã thu thập trong hệ thống là dạy hoặc chia sẻ thông tin với người khác. Việc giải thích những gì bạn học bằng lời văn của riêng mình buộc bạn phải hiểu rõ hơn. Dù bạn đang viết một bài blog, thảo luận một ý tưởng với bạn bè, hay hướng dẫn ai đó, việc giảng dạy là một trong những cách hiệu quả nhất để củng cố kiến thức.
Một hệ thống quản lý tri thức cá nhân giúp tạo ra các mối liên hệ giữa các ý tưởng, làm sâu sắc thêm sự hiểu biết của bạn và chủ động áp dụng những gì bạn đã học vào cuộc sống hàng ngày. Bằng cách chủ động sử dụng và xem lại những hiểu biết được lưu trữ trong hệ thống PKM của mình, bạn biến nó thành một nguồn tài nguyên thiết thực mà bạn có thể áp dụng để đưa ra các quyết định thông minh hơn, giải quyết vấn đề và đạt được mục tiêu của mình. Hãy bắt đầu xây dựng PKM của bạn ngay hôm nay và chia sẻ trải nghiệm của bạn với cộng đồng Thủ Thuật Mới!
