Trong kỷ nguyên số, trí tuệ nhân tạo (AI) đã phát triển vượt bậc, đặc biệt là công nghệ AI tạo sinh (generative AI) có khả năng sản xuất nội dung đa dạng từ văn bản đến hình ảnh, video một cách chân thực đến kinh ngạc. Sự bùng nổ này mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng tạo ra thách thức lớn: làm thế nào để phân biệt đâu là nội dung thật, đâu là nội dung do AI tạo ra trên các nền tảng mạng xã hội? Đây không chỉ là vấn đề của các chuyên gia công nghệ mà còn là mối quan tâm chung của mọi người dùng. Mặc dù AI ngày càng tinh vi, bạn vẫn có thể trang bị cho mình những phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả để nhận biết và tránh bị đánh lừa bởi nội dung do AI tạo ra, không cần phải có kiến thức kỹ thuật chuyên sâu.
Dấu hiệu nhận diện từ nền tảng mạng xã hội
Một trong những cách nhanh nhất để kiểm tra nội dung có phải do AI tạo ra hay không là tìm kiếm các dấu hiệu đánh dấu từ chính nền tảng. Nhiều ứng dụng mạng xã hội lớn như Instagram đã tích hợp các công cụ cho phép người dùng hoặc hệ thống tự động gắn “AI marker” (dấu hiệu AI) vào các bài đăng được tạo bằng phần mềm AI. Khi thấy một hình ảnh hoặc video có gắn nhãn này, bạn có thể dễ dàng nhận ra nguồn gốc của nó.
Việc nhận biết qua dấu hiệu này không chỉ giúp bạn tránh bị lừa mà còn giúp huấn luyện thuật toán của nền tảng hiển thị nội dung phù hợp hơn với sở thích của bạn. Tuy nhiên, phương pháp này không phải lúc nào cũng hoàn hảo. Đôi khi, các công cụ phát hiện nội dung AI có thể không chính xác. Ví dụ, tính năng “generative fill” trong Photoshop và các ứng dụng chỉnh sửa ảnh khác cũng có thể kích hoạt dấu hiệu AI, dù nội dung ban đầu không hoàn toàn do AI tạo ra. Vì vậy, để đảm bảo độ chính xác, bạn nên kết hợp phương pháp này với ít nhất một hoặc nhiều cách kiểm tra khác.
Tận dụng công cụ tra cứu hình ảnh ngược và AI thông minh
Tra cứu hình ảnh ngược (reverse image lookup) là một phương pháp tuyệt vời không chỉ để kiểm tra liệu một hồ sơ có phải giả mạo hay không, mà còn để xác định xem nội dung (hình ảnh, video) có được tạo bằng AI hay không. Điều thú vị là chính các công cụ AI như ChatGPT lại có khả năng tốt trong việc đánh giá liệu một thứ gì đó có phải do AI tạo ra hay không.
Khi sử dụng ChatGPT, bạn có thể dùng các phiên bản nâng cao (ví dụ như mô hình o3 nếu có) để có được khả năng suy luận chuyên sâu hơn. Công cụ này thường mất vài phút để đánh giá dữ liệu bạn cung cấp và đưa ra kết luận, và thường khá chính xác.
Một mẹo hữu ích khác là kiểm tra dữ liệu metadata của hình ảnh hoặc video. Nhiều người tải lên nội dung do AI tạo ra lên mạng xã hội thường không xóa dữ liệu meta. Đôi khi, chỉ cần lưu hình ảnh hoặc video về máy và kiểm tra tên tệp hoặc thông tin chi tiết, bạn có thể phát hiện ra dấu hiệu của AI. Bên cạnh ChatGPT, có rất nhiều công cụ tra cứu hình ảnh ngược khác có sẵn trên thiết bị di động mà bạn có thể sử dụng.
Tự trải nghiệm với công cụ AI tạo văn bản để so sánh
Nội dung văn bản do AI tạo ra trên mạng xã hội (như trạng thái Facebook, tweet hay chú thích Instagram) có thể khó nhận biết hơn hình ảnh hay video, nhưng vẫn có cách. Một trong những phương pháp đơn giản nhất là tự mình thử nghiệm với các công cụ AI tạo văn bản.
Nhiều chú thích hoặc bài đăng được tạo ra từ những câu lệnh (prompt) cơ bản. Bạn có thể thử đặt câu hỏi hoặc yêu cầu phần mềm AI tạo ra một nội dung tương tự với nội dung bạn đang nghi ngờ. Chẳng hạn, bạn có thể yêu cầu AI: “Hãy tạo một chú thích Instagram cho loạt ảnh về bãi biển Tây Ban Nha.”
Kết quả AI đưa ra có thể sẽ tương tự với những gì bạn đã thấy trên mạng xã hội, nhưng chắc chắn sẽ không hoàn toàn giống. Cá nhân tôi cho rằng việc sử dụng AI để tạo các kêu gọi hành động (CTA) như “Hãy nhấp vào để xem thêm” là thông minh và hữu ích. Tuy nhiên, tôi cảm thấy khó chịu khi AI được dùng để tạo ra những câu chuyện mang tính cá nhân hoặc giả mạo cảm xúc con người.
Dấu hiệu qua hình ảnh: Giống đồ họa game hoặc quá chân thực
Với kinh nghiệm thử nghiệm nhiều phần mềm AI tạo ảnh, tôi đã hình thành một cảm nhận khá rõ ràng về cách các hình ảnh do AI tạo ra trông như thế nào, ngay cả với những công cụ có khả năng tạo ảnh siêu thực nhất.
Trông như đồ họa trò chơi điện tử
Một trong những dấu hiệu rõ ràng nhất của một bài đăng do AI tạo ra là hình ảnh trông giống đồ họa của trò chơi điện tử hơn là ảnh chụp thực tế. Tôi đã thấy nhiều người cố gắng khẳng định rằng những bức ảnh du lịch về các địa điểm là thật, trong khi đối với tôi, chúng rõ ràng không phải vậy. Ngay cả khi chưa từng đến những địa điểm đó, tôi vẫn có thể nhận ra.
Khả năng đánh giá hình ảnh một cách khách quan này áp dụng cho mọi thể loại. Mặc dù các công cụ như GPT-4o và Midjourney đã có những cải tiến đáng kể trong những năm gần đây, bạn vẫn có thể nhận ra những dấu hiệu “không tự nhiên” này.
Độ chân thực đến mức “rợn người”
Một số công cụ AI có thể tạo ra hình ảnh và video chân thực đến mức đáng sợ, thậm chí gây cảm giác rợn người. Quảng cáo Toys ‘R’ Us của Sora là một ví dụ điển hình về việc công nghệ có thể bị đẩy đi quá xa; nó được cho là quảng cáo đồ chơi, nhưng theo tôi, nó trông giống một bộ phim kinh dị hơn.
Các bức ảnh và video chụp bởi con người, dù được thực hiện bằng máy ảnh hiện đại, vẫn mang một vẻ ngoài tự nhiên và không hoàn hảo. Ngay cả với máy ảnh full-frame của tôi, hình ảnh cũng không tuyệt đối hoàn hảo. Nếu một hình ảnh trông quá mức chân thực, đến độ giống với đồ họa máy tính (CGI) trong phim điện ảnh, đó là một dấu hiệu chắc chắn rằng AI đã được sử dụng để tạo ra nó. Các deepfake cũng có thể trông rất thật, nhưng có những mẹo để phát hiện chúng.
Thiếu vắng dấu ấn và cảm xúc cá nhân
Một trong những cách tốt nhất để nhận biết nội dung do AI tạo ra là sự thiếu vắng cá tính và trải nghiệm cá nhân. Mặc dù các công cụ này giỏi trong việc viết những đoạn văn cơ bản, chúng không có kinh nghiệm sống hay cảm xúc như con người. Bạn có cố gắng yêu cầu AI “truyền tải cá tính của bạn” vào nội dung bao nhiêu lần đi nữa, nó cũng khó có thể làm được.
Nếu một bài đăng trên mạng xã hội có vẻ “robot”, thiếu tự nhiên hoặc không chứa đựng bất kỳ dấu ấn cảm xúc cá nhân nào, đó là một dấu hiệu tốt cho thấy bạn đang xem nội dung do AI tạo ra. Bạn có thể nhanh chóng nhận biết một bài đăng có chân thực hay không, giống như cách bạn nhận ra khi ai đó không trung thực trong đời thực. Nếu còn băn khoăn, bạn luôn có thể kết hợp mẹo này với việc tự thử nghiệm bằng phần mềm AI.
Đặt câu hỏi trực tiếp để kiểm tra độ tin cậy
Nếu bạn muốn biết liệu ai đó có thực sự hiểu về điều họ đang nói hay không, hãy thử đặt một câu hỏi bất kỳ liên quan đến chủ đề của họ. Thời gian họ phản hồi không quan trọng, nhưng bạn nên đánh giá câu trả lời để xem liệu nó có đáng tin cậy và có vẻ là của một chuyên gia thực sự hay không.
Những người tạo nội dung AI trên mạng xã hội thường (dù không phải lúc nào cũng vậy) tìm kiếm sự tương tác. Tuy nhiên, có những trường hợp họ thực sự không phải là chuyên gia trong lĩnh vực họ đang đăng tải. Ví dụ, nếu bạn thấy một hình ảnh do AI tạo ra, hãy hỏi họ đó là địa điểm nào; sau đó, bạn có thể nhanh chóng tìm kiếm trên Google để xác định xem câu trả lời của họ có xác thực hay không.
Quan sát tương tác vật thể và chi tiết bất thường
Bất chấp những cải tiến đáng kể, các bài đăng do AI tạo ra trên mạng xã hội vẫn có thể có những khiếm khuyết. Sự tương tác giữa các vật thể trong video và hình ảnh là một dấu hiệu rõ ràng.
Đôi khi, bạn sẽ thấy ai đó cầm nắm vật thể một cách không tự nhiên. Trong một số trường hợp, bạn có thể nhận thấy sự khác biệt rõ ràng về kích thước, ví dụ như một chiếc điện thoại lớn hơn đầu người. Bàn tay và các chi tiết như túi quần áo cũng có thể trông méo mó hoặc không tự nhiên.
Nếu bạn thấy một video do AI tạo ra trên mạng xã hội, bạn cũng có thể nhận thấy tốc độ chuyển động và góc quay có vẻ hơi lạ hoặc không mượt mà như video thực.
Giao diện công cụ AI tạo văn bản tạo chú thích cho bài đăng Instagram về bãi biển
Không phải ai cũng sử dụng AI vào mục đích tốt. Mặc dù các công cụ này có thể hữu ích cho việc tạo chú thích mà bạn có thể chỉnh sửa sau này, một số người lợi dụng chúng để tạo ra nội dung sai lệch, thu hút tương tác và lừa dối người khác. Việc nắm rõ các dấu hiệu nhận biết nội dung do AI tạo ra sẽ giúp bạn tránh bị lừa và tiếp cận thông tin một cách có chọn lọc hơn. Hãy luôn cảnh giác và sử dụng các công cụ kiểm tra khi cần thiết.
Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn trong việc nhận biết nội dung AI hoặc những trường hợp bạn đã phát hiện nội dung AI trên mạng xã hội!
