Keylogger là một loại phần mềm hoặc phần cứng gián điệp tinh vi, không gây ra sự cố hay phá hoại hệ thống của bạn một cách rõ ràng. Thay vào đó, nó ẩn mình một cách lặng lẽ, âm thầm thu thập thông tin và theo dõi mọi hoạt động của bạn trên máy tính. Keylogger có khả năng đánh cắp tên tài khoản, mật khẩu, thông tin ngân hàng và nhiều dữ liệu cá nhân quan trọng khác mà bạn không hề hay biết. Chính vì sự nguy hiểm tiềm ẩn này, việc định kỳ kiểm tra máy tính để phát hiện và loại bỏ loại mã độc này là vô cùng cần thiết để bảo vệ dữ liệu cá nhân và sự an toàn trực tuyến của bạn.
1. Kiểm Tra Phần Mềm Lạ Trong Quản Lý Tác Vụ (Task Manager/Activity Monitor)
Nếu bạn nghi ngờ một keylogger đã được cài đặt trên máy tính của mình, bước đầu tiên bạn nên thực hiện là kiểm tra các chương trình đang chạy ngầm. Trên hệ điều hành Windows, bạn cần mở Trình quản lý Tác vụ (Task Manager), còn trên macOS, bạn sẽ sử dụng Giám sát Hoạt động (Activity Monitor). Hãy tìm kiếm bất kỳ chương trình nào có vẻ không quen thuộc hoặc đáng ngờ trong danh sách các tiến trình.
Khi phát hiện một ứng dụng lạ, bạn nên ngay lập tức tìm kiếm tên của nó trên Google để xác định loại ứng dụng đó là gì. Một số keylogger phổ biến thường thấy bao gồm Spyera, HoverWatch, TiSPY, iKeyMonitor và XNSPY. Tuy nhiên, đừng mong đợi sẽ thấy chính xác các tên như “Spyera” hay “XNSPY” trong Task Manager hoặc Activity Monitor. Các ứng dụng này thường ẩn mình dưới các tên tiến trình chung chung hoặc giả mạo tên tiến trình hệ thống để tránh bị phát hiện. Nhưng nếu bạn thấy bất kỳ tiến trình nào trông lạ, đặc biệt là những tiến trình đang sử dụng nhiều bộ nhớ (RAM) hoặc CPU, thì rất đáng để điều tra kỹ lưỡng.
Nếu bạn phát hiện bất kỳ ứng dụng nào trong số này đang chạy trên máy tính của mình, có khả năng cao keylogger đã được cài đặt và đang theo dõi mọi thao tác gõ phím của bạn. Để vô hiệu hóa tạm thời nó trong phiên hiện tại, bạn có thể nhấp chuột phải vào ứng dụng đáng ngờ và chọn “End task” (Kết thúc tác vụ) trên Windows hoặc “Force Quit” (Buộc thoát) trên macOS.
Tuy nhiên, hành động này chỉ tắt keylogger trong phiên làm việc hiện tại và nó rất có thể sẽ tự động khởi động lại khi bạn khởi động lại máy tính. Do đó, bạn cần ngăn chặn nó chạy cùng hệ thống. Trên Windows, hãy vào Task Manager > Startup apps (Ứng dụng khởi động) và tìm ứng dụng đó trong danh sách. Khi tìm thấy, nhấp chuột phải vào nó và chọn “Disable” (Vô hiệu hóa). Tương tự, nếu bạn đang sử dụng macOS, sau khi Buộc thoát (Force Quit) ứng dụng, bạn cũng nên xóa nó khỏi danh sách các ứng dụng khởi động của máy Mac để ngăn nó tự bật mỗi khi bạn khởi động lại máy tính.
2. Gỡ Bỏ Ứng Dụng Không Mong Muốn Đã Cài Đặt
Gỡ cài đặt ứng dụng trên Windows 11 để loại bỏ keylogger
Các bước ở trên chỉ giúp bạn ngừng keylogger hoạt động, nhưng nó vẫn còn tồn tại trên hệ thống của bạn. Để loại bỏ hoàn toàn một keylogger, trên Windows, bạn cần vào Settings > Apps > Installed apps (Cài đặt > Ứng dụng > Ứng dụng đã cài đặt) và tìm kiếm chương trình mà bạn vừa vô hiệu hóa. Khi tìm thấy, nhấp vào biểu tượng ba chấm bên cạnh ứng dụng và chọn “Uninstall” (Gỡ cài đặt).
Tiếp theo, hãy làm theo các hướng dẫn tương ứng để hoàn tất quá trình gỡ bỏ ứng dụng. Sau khi gỡ cài đặt thành công, hãy khởi động lại máy tính để đảm bảo rằng chương trình đã được loại bỏ hoàn toàn. Ngoài ra, bạn cũng nên xem xét lại tất cả các ứng dụng khác đã cài đặt trên hệ thống để đảm bảo không bỏ sót bất kỳ phần mềm độc hại không mong muốn nào đang ẩn nấp.
Nếu bạn đang sử dụng macOS, quy trình cũng tương tự – có nhiều cách khác nhau để gỡ cài đặt ứng dụng trên macOS. Bằng cách làm theo một trong các bước này, bạn có thể loại bỏ bất kỳ keylogger nào mà bạn nghi ngờ đã được cài đặt trên máy tính của mình, giúp hệ thống trở nên an toàn hơn.
3. Sử Dụng Phần Mềm Diệt Virus Để Quét Mã Độc
Giao diện Microsoft Defender trên Windows 11 giúp quét và diệt malware
Đáng tiếc, việc gỡ cài đặt một chương trình đáng ngờ không có nghĩa là máy tính của bạn sẽ không bị nhiễm lại hoặc bạn đã loại bỏ hoàn toàn mã độc keylogger. Đó là lý do tại sao bạn nên cài đặt một phần mềm diệt virus hoặc bộ bảo mật toàn diện để bảo vệ máy tính của mình chống lại các mối đe dọa, bao gồm cả keylogger.
Microsoft Defender, được tích hợp sẵn trong Windows, là lựa chọn lý tưởng cho hầu hết người dùng thông thường. Tuy nhiên, nếu bạn muốn kiểm tra kỹ hơn Defender và có thêm ý kiến thứ hai, có nhiều trang web quét virus trực tuyến miễn phí đáng tin cậy để sử dụng. Bạn cũng có thể cân nhắc tải xuống và cài đặt Malwarebytes, một công cụ quét mã độc mạnh mẽ và hữu ích khác.
Tóm lại, bạn cần quét hệ thống của mình để tìm mã độc và loại bỏ bất kỳ mục nguy hiểm nào mà phần mềm diệt virus của bạn phát hiện. Sau khi loại bỏ mã độc bằng phần mềm diệt virus, hãy khởi động lại hệ thống và chạy quét lại để xem liệu nó có tìm thấy bất kỳ thứ gì khác không. Nếu phần mềm diệt virus của bạn tiếp tục báo cáo cùng một loại mã độc, có thể bạn đã bị nhiễm loại mã độc dai dẳng và nguy hiểm hơn, loại này khó loại bỏ hơn nhiều. Trong trường hợp đó, bạn có thể cần tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp hoặc thử “phương án hạt nhân” được đề cập ở cuối bài viết này.
4. Kiểm Tra Các Thiết Bị Phần Cứng Lạ
Mặc dù hầu hết mọi người thường nghĩ mã độc là phần mềm được cài đặt trên máy tính, nhưng một số loại keylogger lại hoạt động bằng cách chặn tín hiệu giữa bàn phím và PC của bạn. Điều này có thể xảy ra thông qua một bộ chuyển đổi nhỏ (adapter) được gắn giữa bàn phím và CPU, hoặc cũng có thể thông qua một sợi cáp USB giả mạo trông giống hệt cáp thông thường.
Để tự bảo vệ, bạn cần định kỳ kiểm tra các cổng trên máy tính của mình để xem có bất kỳ bộ chuyển đổi lạ nào được gắn vào chúng hay không. Bạn cũng nên cảnh giác với các loại cáp giả mạo, vì một số cáp USB có thể chứa phần cứng độc hại bên trong.
Điều này đặc biệt đúng nếu máy tính của bạn được đặt ở một nơi công cộng, như một không gian văn phòng mở. Ngay cả khi PC của bạn được đặt trong một căn phòng an toàn hơn hoặc tại nhà riêng, việc kiểm tra định kỳ vẫn là một hành động khôn ngoan để bảo vệ bạn.
Tuy nhiên, các phương pháp theo dõi thao tác gõ phím bằng phần cứng không phải là phổ biến, vì hầu hết các phương pháp phần cứng thường được triển khai để chống lại các nạn nhân cụ thể. Hầu hết người dùng nên cảnh giác hơn với các phần mềm theo dõi thao tác gõ phím.
5. Phương Án Cuối Cùng: Đặt Lại Máy Tính (Reset PC)
Tùy chọn Reset This PC trên Windows 11 để khôi phục lại trạng thái ban đầu
Nếu, sau tất cả các bước trên, bạn vẫn cảm thấy máy tính của mình đang bị nhắm mục tiêu hoặc vẫn còn mã độc, “phương án hạt nhân” cuối cùng là đặt lại máy tính của bạn về trạng thái ban đầu (reset PC). Nếu bạn chọn cách này, hãy chọn tùy chọn “Remove everything” (Xóa mọi thứ) để đảm bảo không còn gì sót lại. Việc này có thể gây bất tiện vì tất cả dữ liệu sẽ bị xóa khỏi máy tính của bạn, nhưng ít nhất bạn được đảm bảo một khởi đầu hoàn toàn sạch sẽ cho thiết bị của mình. Nếu bạn đang sử dụng bộ nhớ đám mây hoặc lưu trữ ngoài, bạn cũng nên kiểm tra kỹ các tệp đã lưu trữ để đảm bảo không có mã độc nào đang ẩn nấp trong kho lưu trữ của bạn. Bạn cũng có thể cân nhắc thực hiện cài đặt Windows sạch (clean Windows install), nơi bạn xóa sạch ổ đĩa và bắt đầu lại từ đầu.
Keylogger là những kẻ gián điệp lén lút nhưng không phải là không thể ngăn chặn. Bằng cách kết hợp sự cảnh giác, quét máy tính định kỳ, thói quen duyệt web an toàn và kiểm tra phần cứng thường xuyên, bạn có thể luôn đi trước một bước so với các mối đe dọa này. Khi có bất kỳ nghi ngờ nào, việc đặt lại hoàn toàn máy tính sẽ mang lại cho bạn một khởi đầu sạch sẽ và an tâm cần thiết. Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn về việc phát hiện và gỡ bỏ keylogger trong phần bình luận bên dưới nhé!
